korzenie i kłącza

Korzenie i kłącza, czyli podziemne pędy roślinne, to organy odpowiedzialne z jednej strony za prawidłowe przytwierdzenie rośliny do podłoża, z drugiej – za zaopatrzenie jej naziemnej części w wodę i sole mineralne, czyli związki niezbędne dla jej prawidłowego rozwoju i dla właściwego przebiegu procesów fotosyntezy. W przypadku wieloletnich bylin, do których zalicza się większość roślin zielnych, korzenie pełnią dodatkowo funkcję spichlerza. Gromadzą zasoby cennych substancji odżywczych potrzebnych roślinom do przetrwania okresu ograniczonej wegetacji, czyli jesieni i zimy, a następnie odrodzenia się i wykiełkowania wraz z nadejściem wiosny. Właśnie dlatego stanowią szczególnie wartościowy surowiec zielarski. Obfitują w cukry, białka i tłuszcze, a przede wszystkim w witaminy, mikro- i makroelementy oraz pierwiastki śladowe, jakich próżno szukać w innych tkankach roślinnych.

Do celów leczniczych kłącza i korzenie roślin zielnych pozyskuje się na wiosnę i na jesieni, gdy ich potencjał odżywczy sięga maksimum. Najskuteczniejszym sposobem wydobycia cennych substancji leczniczych jest krótkie obgotowanie w wodzie, czyli przyrządzenie odwaru, jak również maceracja alkoholowa w celu sporządzenia intraktu lub nalewki, rzadziej – wina.

Korzenie i kłącza ziołowe cechują się wszechstronnym działaniem uzależnionym od specyfiki rośliny. Posiadają właściwości moczopędne (korzeń pokrzywy), wspomagające trawienie (korzeń arcydzięgla), wzmacniające siły obronne organizmu (korzeń jeżówki purpurowej), antybakteryjne (korzeń tarczycy bajkalskiej), przeciwpasożytnicze (kłącze tataraku i korzeń omanu), regulujące pracę wątroby (korzeń mniszka lekarskiego) lub serca (korzeń kozłka), zmniejszające opuchlizny i obrzęki stawów (korzeń żywokostu), przeciwnowotworowe (korzeń lukrecji), czy w końcu korzystnie oddziałujące na psychikę i poprawiające zdolności poznawcze (korzeń ashwagandhy albo żeń-szenia). Wszystkie, ze względu na obfitość substancji odżywczych, poprawiają kondycję skóry, włosów i paznokci.

Należy również wspomnieć, że niektóre korzenie roślin leczniczych znalazły zastosowanie kulinarne. Ze względu na wysokie stężenie olejków eterycznych szczególnie przyjemnych dla ludzkich zmysłów okazały się doskonałymi przyprawami. Przykładowo kłącze imbiru to popularny składnik dań orientalnych (a zarazem wyjątkowo skuteczny, naturalny środek przeciwwymiotny), zaś korzeń lubczyku to podstawowy składnik sosu typu maggi i zarazem wyjątkowy dodatek do staropolskiego rosołu. Z kolei mielone kłącze kurkumy, prócz zastosowania w postaci żółtego barwnika do potraw, w połączeniu z piperyną obecną w ziarenkach pieprzu uważana jest za doskonały profilaktyczny specyfik przeciwnowotworowy.