Bodziszek cuchnący - ziele bodziszka

Bodziszek cuchnący - ziele bodziszka
(Geranium robertianum herba)

ang. Herb Robert, Red Robin, Death come quickly, Storksbill, Dove's Foot;
hiszp. hierba de Roberto, geranio robertiano, aguja de pastor;
niem. Ruprechtskraut, Stinkender Storchschnabel, Stinkstorchschnabel;
fran. Géranium Herbe à Robert;
ros. Гера́нь Ро́берта;

Do rodzaju bodziszkowatych zaliczanych jest blisko 415 gatunków roślin występujących pospolicie na obszarze całej kuli ziemskiej (za wyjątkiem obszarów podbiegunowych). To niezwykle pospolita roślina zielna, spotykana powszechnie na terenach nizinnych aż po pogórze, która w medycynie ludowej znalazła zastosowanie już na początku naszej ery. Ze względu na łodygi i liście zmieniające na jesieni barwę na czerwoną, stosowana była powszechnie jako środek hamujący krwawienia, zalecana na skaleczenia i stłuczenia oraz uznawana za lek ogólnie usprawniający krążenie i korzystnie wpływający na procesy krwiotwórcze. Współcześnie prowadzone badania częściowo potwierdziły ww. właściwości bodziszka.

   Co to jest bodziszek cuchnący? Opis rośliny – informacje ogólne

Bodziszek cuchnący wywodzi się z rodziny bodziszkowatych obejmujących również blisko spokrewniony rodzaj iglic – również uznawanych przez medycynę ludową za rośliny lecznicze. To pospolita, jednoroczna lub dwuletnia roślina występująca na całym obszarze Europy, Azji, Północnej Afryki i w obu Amerykach, najczęściej spotykana w zbiorowiskach leśnych, gdzie preferuje bogate w azot gleby próchnicze. Dorasta do wysokości 40-50 cm tworząc gęste skupiska, często na obrzeżach śródleśnych dróg. Kwitnie od maja do września rodząc drobne, fioletowe kwiatki o średnicy nie przekraczającej 1 cm. Ze względu na charakterystyczny kształt owoców przypominających wyglądem głowę ptaka z długim dziobem, w staropolskiej nomenklaturze bodziszek cuchnący określany był mianem bocianiego lub żurawiego noska. Inne popularne nazwy ludowe rośliny to pychawiec i ziele łaski boskiej.

   Surowiec zielarski

ziele bodziszka (Geranii robertiani herba) 100%

Skład

Składnikami czynnymi są garbniki (od 5 do14%, głównie pochodne gloiloglukozy i elagotaniny), flawonoidy (rutozyd, hiperozyd, kwercetyna, izokwercytryna, glikozydy kemferolowe, astragalina, spiraeozyd), kwasy fenolowe (kwas galusowy, ellagowy, kawowy, ferulowy), witamina C, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, maltol, geraniina (goryczka) oraz olejek eteryczny.

Właściwości

Roztarte w dłoniach świeże ziele bodziszka cuchnącego wyróżnia się nieprzyjemnym, pluskwiakowym zapachem, od którego wywodzi się potoczna nazwa surowca. Prawidłowo wysuszony produkt pozostaje wolny od przykrego aromatu. Surowiec powinien być zbierany w okresie kwitnienia i suszony w ciemności.

   Działanie

Substancje czynne zawarte w zielu bodziszka cuchnącego wykazują silne właściwości przeciwzapalne i ściągające. Zapobiegają wysiękom, okazują się przydatne do przemywania wszelkiego rodzaju ran i zmian skórnych. Dezynfekują i odkażają, a przy okazji przeciwdziałają wyciekaniu osocza, tonizują powierzchnię naskórka i hamują stany zapalne toczące się w obrębie tkanek skórnych. Ze względu na działanie wzmacniające ścianki naczyń krwionośnych i stabilizujące strukturę błon komórkowych hamują drobne krwawienia wewnętrzne i zewnętrzne oraz przyspieszają gojenie drobnych ran, skaleczeń i łagodnych urazów. Zalecane są na skaleczenia i stłuczenia, gdyż zmniejszają obrzęki i ograniczają tworzenie się siniaków. Ponadto związki czynne obecne w zielu bodziszka wykazują właściwości antynowotworowe. Zmniejszają ilość wolnych rodników krążących w komórkach ciała odpowiedzialnych za powstawanie mutacji prowadzących do rozwoju zmian w obrębie poszczególnych organów oraz hamują namnażanie komórek rakowych. Jednocześnie działają ochronnie na miąższ wątroby pobudzając regenerację komórek tego narządu, jak również ułatwiają usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Ze względu na obecność garbników ziele bodziszka znajduje zastosowanie jako środek ścigający przy biegunkach i zatruciach pokarmowych.

 

   Zastosowanie

Bodziszek cuchnący w ziołolecznictwie

Bodziszek cuchnący na problemy skórne

Dzięki antyseptycznym i ściągającym właściwościom substancji czynnych zawartych w zielu bodziszka, wodne wyciągi z tej rośliny zalecane są przez medycynę ludową do przemywania zmian skórnych powstałych na skutek działania drobnoustrojów chorobotwórczych, m.in. owrzodzeń, wyprysków czy sączących się ran, jak również wewnętrznych zaburzeń metabolicznych, np. łojotoku czy trądziku różowatego. Wyciągi z bodziszka zapobiegają pojawiania się plam rumieniowych i ograniczają łuszczenie naskórka, zaś skórze przywracają świeży, stonowany koloryt. Wspomagają leczenie ropni, czyraków, liszajów i egzem, ponadto łagodzą nieprzyjemne skutki atopowego zapalenia skóry i łuszczycy, łagodząc świąd, przywracając skórze prawidłowy poziom nawilżenia oraz zmniejszając napięcie tkanek. Mogą być stosowane pomocniczo w zaleczaniu odleżyn. Tymczasem badania naukowe nie potwierdziły pozytywnego wpływu wyciągów z bodziszka na łagodzenie objawów bielactwa, nawet przy długotrwałym stosowaniu. 

Bodziszek cuchnący na wątrobę

Dzięki właściwościom pobudzającym namnażanie i regenerację komórek wątroby, wyciągi z ziela bodziszka zalecane są w chorobach tego narządu: pomocniczo w niewydolności, zapaleniu, marskości oraz stanach rakowych. Substancje czynne obecne w zielu bodziszka chronią wątrobę przed toksycznym wpływem produktów przemiany materii, jednocześnie przyspieszając procesy ich wydalania z organizmu (tzw. detoksykację - odtruwanie).

Bodziszek cuchnący na biegunkę

Garbniki zawarte w zielu bodziszka działają silnie ściągająco. Hamują procesy fermentacyjne zachodzące w obrębie jelit oraz ułatwiają wchłanianie wody przez komórki nabłonkowe, co sprzyja zagęszczeniu mas kałowych. Zgodnie z zaleceniami medycyny ludowej, ziele bodziszka znajduje skuteczne zastosowanie w nieżytach jelit i żołądka, biegunkach, zatruciach pokarmowych oraz w zespole jelita drażliwego. Ponadto może być stosowane wspomagająco jako środek łagodzący podrażnienia błon śluzowych przełyku i żołądka towarzyszące chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz nowotworom układu pokarmowego. W medycynie ludowej wyciągi z ziela bodziszka zalecane były także osobom cierpiącym na polipy i brodawczaki jelita grubego. 

Bodziszek cuchnący na krwawienia

Ze względu na ściągające właściwości substancji czynnych obecnych w zielu bodziszka, wyciągi z tej rośliny można stosować dla hamownia drobnych krwawień zewnętrznych oraz zmniejszenia podatności na mikrokrwawienia wewnętrzne. Medycyna ludowa zaleca stosowanie bodziszka u osób podatnych na krwotoki z nosa, z obniżonym poziomem krzepliwości krwi oraz uskarżających się na kruchość naczyń krwionośnych. Regularne przyjmowanie wyciągu z rośliny zmniejsza obfitość krwawień miesięcznych u kobiet, zalecane jest szczególnie paniom cierpiącym na anemię i osłabienie. Ponadto wyciągi z bodziszka, stosowane w postaci nasiadówek, mogą przynosić ulgę osobom cierpiącym na stany zapalne okolic intymnych oraz hemoroidy. 

Bodziszek cuchnący na zapalenie spojówek

Podobnie jak wyciągi z ziela świetlika, również napary z ziela bodziszka okazują się pomocne w stanach zapalnych oczu i chorobach okulistycznych, skutkujących świądem gałki ocznej i nadmiernym łzawieniem. Stosowane wspomagająco przy zapaleniu spojówek, białkówki oraz w chorobach siatkówki w postaci okładów zewnętrznych przynoszą ulgę od pieczenia, łagodzą obrzęki i zmniejszają obfitość ewentualnej wydzieliny ropnej. Jednocześnie zapobiegają przekrwieniom powstającym na skutek pękania drobnych naczyń krwionośnych w obrębie gałki ocznej. 

   Przeciwwskazania

Wyciągów z ziela bodziszka cuchnącego nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Interakcje - działania niepożądane - skutki uboczne

Nieznane.

   Sposób przechowywania

Zaleca się przechowywanie surowca w przewiewnej, papierowej torebce lub szklanym naczyniu, w miejscu zacienionym, suchym, wolnym od obcych zapachów oraz niedostępnym dla dzieci.

   Dawkowanie i przykładowe sposoby użycia

Odwar z ziela bodziszka

1 łyżkę rozdrobnionego ziela zalać szklanką stołową zimnej wody. Gotować przez 10 minut, po czym zaparzać pod przykryciem przez pół godziny. Odcedzić. Pić po 50 -100 ml do 4 razy dziennie dla stabilizacji pracy żołądka i jelit. Można stosować zewnętrznie do płukanek, nasiadówek, irygacji oraz okładów na skórę i oczy.

Napar z ziela bodziszka

1 łyżkę ziela bodziszka cuchnącego zalać 1 szklanką wrzącej wody. Pozostawić do zaparzenia na 20 minut. Odcedzić. Wypić w ciągu dnia w podziale na trzy porcje jako środek wzmacniający ściany naczyń krwionośnych i stabilizujący pracę żołądka i jelit. Można stosować zewnętrznie do płukanek, nasiadówek, irygacji oraz okładów na skórę i oczy. Napar może być bezpiecznie spożywany przez dzieci.

Nalewka z bodziszka

100 g ziela bodziszka cuchnącego zalać 500 ml alkoholu o mocy 40-60%. Naczynie szczelnie zamknąć i odstawić w ciemne i chłodne miejsce na 7 dni. Codziennie wstrząsać. Po upływie tygodnia przefiltrować, po czym odfiltrowane ziele zalać dwoma częściami gorącej wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować przez 10 minut. Następnie schłodzić i po upływie co najmniej godziny połączyć z alkoholem. Wymieszać, przefiltrować i zlać do butelek. Spożywać 3-4 razy dziennie po 4 ml.

   Mieszanki ziołowe z bodziszkiem

Napar z bodziszkiem na choroby skóry

Przygotować po 50 g ziela bodziszka, liści szałwii, ziela hyzopu, ziela gwiazdnicy i ziela fiołka trójbarwnego (bratka). Wszystkie składniki dokładnie wymieszać. 2 łyżeczki mieszanki zalać szklanką wrzącej wody, pozostawić do zaparzenia pod przykryciem przez 15 minut, następnie odcedzić. Po schłodzeniu używać do przemywania zmian skórnych, owrzodzeń, do okładów i kompresów na egzemy, liszaje, miejsca zaatakowane przez łuszczycę i atopowe zapalenie skóry oraz do przemywania odleżyn, oparzeń i odmrożeń.

Napar z bodziszkiem na biegunkę

Przygotować po 50 g ziela bodziszka, kwiatu rumianku, nasion kopru włoskiego, ziela mięty, liści orzecha włoskiego i kłącza pięciornika. Wszystkie składniki dokładnie wymieszać. 2 łyżeczki mieszanki zalać szklanką wrzącej wody, pozostawić do zaparzenia pod przykryciem przez 15 minut, następnie odcedzić. Po schłodzeniu spożywać 3-4 razy dziennie po 50 ml (w przypadku ostrych nieżytów - co 3 godziny) dla ustabilizowania pracy układu pokarmowego i jelit, złagodzenia nudności oraz zagęszczenia mas kałowych.

   Bibliografia

https://rozanski.li/2526/geranium-robertianum-l-bodziszek-cuchnacy-ziele-laski-boskiej-jako-antidiarrhoicum-adstringens-et-antiphlogisticum/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16607850/
https://www.researchgate.net/publication/318993226_Antioxidant_and_anti-inflammatory_activities_of_Geranium_robertianum_L_decoctions