CZĄBER GÓRSKI

CZĄBER GÓRSKI
(Satureja montana)

ang. winter savory;
hiszp. ajedrea;
niem. Winter-Bohnenkraut;
fran. sarriette des montagnes;
ros. Чабер горный;


Cząber górski jest rośliną z rodziny jasnotowatych występującą naturalnie w ciepłym klimacie basenu Morza Śródziemnego. Jest dalekim kuzynem popularnego w naszym klimacie cząbru ogrodowego, lecz różni się od niego wyższą zawartością olejków lotnych, a tym samym - ostrzejszym i bardziej wyrazistym smakiem. W sprzyjających warunkach i na słonecznych stanowiskach dorasta do 50 cm wysokości, lubi przepuszczalne i żyzne gleby. Może tworzyć gęstą darń szczelnie pokrywającą podłoże. Ma przy tym dekoracyjny charakter - w okresie kwitnienia obsypany jest drobnymi, różowymi kwiatkami, chętnie odwiedzanymi przez pszczoły (cząber górski jest rośliną miododajną). Bywa wykorzystywany zarówno do celów leczniczych, jak i spożywczych. Stanowi podstawę tradycyjnej, bułgarskiej mieszanki przyprawowej o nazwie czubrica (czubryca)..


SUROWIEC: ziele cząbru (herba saturejae)

Zawiera garbniki, olejki lotne (m.in. karwakrol, p cymen, tymol, a także flawonoidy, kwas karnozowy, kwas rozmarynowy,  kwas betulinowy,  kwas ursolowy,  kwas oleanolowy, etc.), żywice, śluzy, karotenoidy, witamina C, prowitamina A, i flawonoidy.


DZIAŁANIE

Cząber górski, podobnie jak swój ogrodowy krewniak, korzystnie oddziałuje na funkcjonowanie układu trawiennego. Reguluje wydzielanie żółci i soków trawiennych, przeciwdziała nadmiernej fermentacji jelitowej, wykazuje właściwości wiatropędne i przeciwbiegunkowe. Zawarte w cząbrze substancje czynne działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, hamując rozwój infekcji rozwijających się w organizmie, ponadto niszczą wybrane szczepy patogennych grzybów rozwijających się na skórze i paznokciach (m.in. drożdżaków). Stosowany zewnętrznie działa ściągająco, wykazuje właściwości antyseptyczne łagodzące ogniska zapalne i zmniejsza wydzielanie łoju. Dzięki obecności licznych olejków eterycznych działa odstraszająco na owady.


ZASTOSOWANIE W GASTRONOMII

Cząber jest ziołem o bardzo intensywnym, korzennym aromacie, przypominającym smak i zapach pieprzu. Doskonale podkreśla naturalne walory warzyw strączkowych gotowanych i duszonych, serwowanych samodzielnie oraz w połączeniu z mięsem. Wyśmienicie komponuje się z rybami, daniami zawierającymi grzyby oraz surowe pomidory. Może być wykorzystywany do doprawiania serów, potraw jajecznych, zup oraz potraw z ciemnego mięsa, w tym również dziczyzny. Poprawia smak marynowanych ogórków i kapusty. Dodany do ciężkich, tłustych sosów i zawiesistych pilawów ułatwi ich trawienie i zapobiegnie ewentualnej niestrawności. W połączeniu z innymi ziołami i niewielką ilością oleju tworzy smaczną marynatę do potraw z grilla i pieczonych w piekarniku. Tym niemniej zaleca się jego stosowanie pod koniec gotowania, ponieważ pod długotrwałym wpływem wysokiej temperatury traci swą intensywny aromat.


ZASTOSOWANIE W ZIOŁOLECZNICTWIE

Cząber górski znajduje zastosowanie przede wszystkim jako środek łagodzący skutki niestrawności, przeciwdziałający biegunkom i bolesnym skurczom jelit towarzyszącym zatruciom pokarmowym. Zalecany jest osobom cierpiącym na niedostateczne wydzielanie żółci i soków trawiennych. Pomocniczo w walce z infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi, przeziębieniach i zapaleniach górnych dróg oddechowych. Wodne wyciągi z cząbru górskiego mogą być również wykorzystywane zewnętrznie do przemywania podrażnionej skóry. Cząber górski łagodzi świąd spowodowany ukąszeniami owadów, zaś stosowany do przemywania twarzy zmniejsza łojotok i skłonność do tworzenia się nowych wyprysków.


PRZECIWWSKAZANIA

Nie stwierdzono.


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Napar
1 łyżeczkę rozdrobnionego cząbru górskiego zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić do zaparzenia pod przykryciem na 15-20 minut. Pić 2-3 razy dziennie jako środek moczopędny, przeciwbiegunkowy, przeciwbakteryjny i odkażający od wewnątrz.

Intakt
1 część ziela wymieszać z 3 częściami alkoholu 40%. Odstawić na 2 tygodnie, wymieszać, przecedzić i zlać do butelki. Pić 1-3 razy dziennie po jednej łyżeczce rozcieńczonej w 100 ml wody jako kurację odtruwającą i pobudzającą działanie dróg żółciowych.

Nalewka
1 część ziela wymieszać z 3 częściami spirytusu (70%). Odstawić na 2 tygodnie, po czym wymieszać, przecedzić i zlać do butelki. Stosować zewnętrznie do nacierania ciała jako środek rozgrzewający, przeciwreumatyczny i przeciwpasożytniczy. Doskonale nadaje się do używania jako preparat odkażający do stóp.

Olej cząbrowy
Kilka gałązek świeżego cząbru włożyć do butelki i zalać świeżym olejem rzepakowym lub oliwą z oliwek. Spożywać po 1 łyżce dziennie na czczo w kamicy żółciowej, schorzeniach wątroby i dróg żółciowych oraz jako środek przeciwpasożytniczy.