GOJNIK / HERBATA GÓRSKA

GOJNIK / HERBATA GÓRSKA ziele
(Sideritis Scardica)

ang. sideritis, ironwort, mountain tea;
hiszp. sideritis;
niem. gliedkräuter;
fran. sideritis;
ros. желе́зница;


Gojnik należy do roślin występujących na obszarach górskich, rosnących powyżej granicy 1000 m. n.p.m., a jej naturalne siedliska znajdują się na terenie Bałkanów, w Rumunii, Bułgarii, Turcji oraz Albanii, Macedonii i Grecji. To sucholubna, odporna na niekorzystne warunki środowiska krzewinka o charakterystycznych kwiatach, porastająca kamieniste, górskie zbocza i otwarte, trawiaste przestrzenie. Od tysięcy lat spożywana była przez ludzi, którzy nadali jej takie regionalne nazwy jak "herbata górska" (od miejsca pochodzenia surowca), "herbata pasterzy" (od profesji najczęściej pijących ją górali) czy "herbata olimpijska" (od wzmacniającego wpływu, jaki wywierała na greckich biegaczy). Polska terminologia nawiązuje z kolei do greckiego zwyczaju podawania naparu z gojnika żołnierzom rannym w walce, którzy dzięki wyjątkowym właściwościom herbaty szybciej powracali do zdrowia i łatwiej regenerowali siły.


SUROWIEC: ziele gojnika (herba sideriti)

Zawiera znaczne ilości kwasów fenolowych, glikozydów fenolowych,  flawonoidów, tanin, przeciwutleniaczy, żelaza, kobaltu, cynku, potasu, magnezu, sodu i olejków eterycznych odpowiedzialnych za specyficzny aromat i smak naparu. Zawartość poszczególnych składników jest zmienna, zależy od kraju pochodzenia, stanowiska, sposobu suszenia i przechowywania oraz od podgatunku gojnika.


DZIAŁANIE

Gojnik należy do naturalnych środków wzmacniających system immunologiczny i usprawniających procesy trawienne zachodzące w organizmie. Wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i antygrzybicze, skutecznie zwalczając stany zapalne i toczące ciało zakażenia. Łagodzi objawy alergii, przeciwdziała dusznościom i reguluje prawidłowy oddech, jak również wykazuje nieznaczne działanie przeciwbólowe. Badania naukowe prowadzone w instytutach z Grecji i Bułgarii potwierdziły antyoksydacyjne działanie gojnika, jak również jego skuteczność w zwalczaniu przeziębień, grypy oraz wszelkiego rodzaju uczuleń (poprzez hamowanie wydzielania histaminy). Ze względu na działanie wzmacniające organizm, u mężczyzn poprawia sprawność seksualną i w niektórych regionach Bułgarii traktowany jest jako afrodyzjak. Ponato gojnik wykazuje właściwości powlegające i działające ochrono na układ pokarmowy, w szczególności na żołądek i dwunastnicę. Ostatnie badania wskazują na jego skutczność w hamowaniem rozwoju komórek nowotworowych (m.in. przy białaczce, czerniaku, raku piersi).


ZASTOSOWANIE

Spożywanie herbaty górskiej zalecane jest w stanach obniżenia odporności organizmu, przy osłabieniu i ogólnym niedomaganiu i awitaminozie. Gojnik wydatnie wspiera naturalne działanie systemu immunologicznego, ułatwia walkę z przeziębieniami, grypą czy chorobami górnych dróg oddechowych, przyspiesza również gojenie ran i wszelkich stanów zapalnych toczących się wewnątrz ciała. Poprawia samopoczucie oraz kondycję fizyczną i psychiczną, może być również stosowany jako środek redukujący zmęczenie. Dzięki wysokiej zawartości witamin i mikroelementów zalecany jest w awitaminozie i anemii jako naturalny czynnik wzmacniający. Jako przeciwutleniacz redukuje negatywne działanie wolnych rodników w organizmie, spowalnia procesy starzenia i wspomaga wydalanie z organizmu toksycznych produktów przemiany materii. Niektóre badania wskazują jego skuteczność w redukowaniu skutków i spowalnianiu postępów chorób degeneracyjnych tkanki mózgowej, m.in. demencji starczej i choroby Alzheimera. Ponadto wspomagająco gojnik zalecany jest w chorobie wrzodowej żołądka, zaburzeniach trawiennych oraz w chorobach reumatycznych, przy rozedmie płuc i w dusznicy bolesnej. Ocenia się jako pomocny w niektórych chorobach nowotworowych, a w szczególności w estrogenozależnym raku piersi lub raku szyjki macicy, oraz w osteoporozie.


PRZECIWWSKAZANIA

Nie stwierdzono. Napar z gojnika można podawać nawet najmłodszym dzieciom.


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Napar
 1-2 łyżeczki ziela gojnika (lub 1-2 całe kwiaty) zalać szklanką wrzątku i zaparzać pod przykryciem przez około 10 minut. Następnie schłodzić, posłodzić do smaku miodem. Pić profilaktycznie 1 x dziennie, w stanach chorobowych 3 x dziennie po 1 szklance. Dla urozmaicenia smaku można doprawić szczyptą cynamonu lub imbiru.

Odwar
1-2 łyżeczki ziela gojnika (lub 1-2 całe kwiaty) zalać ciepłą wodą, dodać liść mięty lub melisy, po czym doprowadzić do wrzenia i gotować na wolnym ogniu przez 2-3 minuty. Ostawić do zaparzenia pod przykryciem na 10 minut, przecedzić. Można podawać z sokiem z cytryny, miodem lub słodzoną pigwą.


Poncz z gojnika
4 łyżeczki gojnika zalać 250 ml wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem 10 minut, po czym odcedzić zioła. Do naparu dodać 250 ml białego, półsłodkiego wina, 2 laski cynamonu, 3 gwiazdki anyżu, 2 łyżki miodu oraz sok wyciśnięty z jednej cytryny. Następnie dodać pokrojone w kostkę jabłko oraz podzielone na cząstki inne owoce, np. mandarynki, pomarańcze, ananasa lub obrane ze skórki i wydrążone z pestki liczi. Zagotować i odstawić do schłodzenia, następnie odłowić cynamon i anyż. Podawać jako napój orzeźwiający .