Grindelia - doględa wielka - ziele
Opis
Grindelia - doględa wielka - ziele grindelii
(Grindelia robusta )
ang. Great Valley gumplant;
hiszp. grindelia;
niem. Grindelia;
fran. grindelia;
ros. гринделия;
Znana również pod nazwą doględki mocnej oraz doględy wielkiej (ze względu na wytrzymałość na niesprzyjające warunki atmosferyczne, w tym suszę, oraz pokaźne rozmiary), grindelia należy do roślin zielnych wywodzących się z tradycji północnoamerykańskiej medycyny ludowej. Porastająca suche i gorące obszary zachodniego USA od stuleci stosowana była przez rdzenne ludy zamieszkujące okolice Półwyspu Kalifornijskiego jako środek wykrztuśny, rozszerzający oskrzela i ułatwiający oddychanie zarówno przy przeziębieniach, jak i okresowych alergiach czy przewlekłej astmie.
Co to jest grindelia? Opis rośliny – informacje ogólne
Grindelia to wieloletnia bylina z rodziny astrowatych. Wywodzi się z Kalifornii, a dokładniej – z zachodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych i Meksyku, choć współcześnie uprawiana jest z powodzeniem również w Europie i Azji oraz Ameryce Południowej. Należy do roślin ciepłolubnych, preferujących stanowiska słoneczne i suche. Doskonale radzi sobie z brakiem regularnych opadów, a niedobór wilgoci nie przeszkadza jej dorastać do nawet 1 m wysokości. Silnie rozgałęziona łodyga, okryta mlecznobiałą żywicą i porośnięta podłużnymi liśćmi o piłkowanych brzegach, zwieńczona jest drobnymi, żółtymi kwiatami zebranymi w koszyczki. W sprzyjających warunkach grindelia kwitnie nieprzerwanie od czerwca do początku października, dlatego często wykorzystywana bywa jako roślina ozdobna do nasadzeń w przydomowych ogrodach i na klombach w publicznych parkach.
Surowiec zielarski:
ziele grindelii (herba grindeliae) 100%
Skład grindelii
Ziele doględy zawiera do 20% substancji żywicowych, wśród których prym wiodą kwasy dwuterpenowe i ich pochodne. Ponadto w zielu grindelii występuje olejek eteryczny (głównie borneol odpowiedzialny za głęboko korzenno-balsamiczny aromat rośliny), flawonoidy, garbniki, saponiny i fitosterole. Ponadto w surowcu obecne są związki goryczkowe, diterpeny, fenolokwasy i sole mineralne.
Właściwości grindelii
Doględa jest rośliną miododajną, a jej nasiona to prawdziwy przysmak wielu gatunków ptaków śpiewających bytujących w Kalifornii. Wszystkie części rosnącej rośliny pokryte są mleczną żywicą o jasnym zabarwieniu, dlatego w Stanach Zjednoczonych bywa ona określana mianem „gumowego ziela”. Suszone ziele grindelii, złożone głownie ze zbieranych latem kwitnących wierzchołków pędów rośliny, wyróżnia się balsamiczno-korzennym zapachem i ciemnym, wyraźnie zielonym zabarwieniem.
Działanie grindelii
Lecznicze działanie grindelii zostało oficjalnie potwierdzone już pod koniec XIX w., a roślinę wpisano do Farmakopei amerykańskiej jako surowiec o działaniu wykrztuśnym, wspomagającym terapię astmy, infekcji górnych dróg oddechowych oraz… środek antyseptyczny do pielęgnacji stanów zapalnych skóry. Substancje czynne zawarte w zielu doględy wykazują właściwości spazmolityczne (rozluźniające mięśnie gładkie) i wykrztuśne, rozrzedzające śluzy zalegające w górnych drogach oddechowych. Ponadto łagodzą stany zapalne skóry powstałe przez podrażnienia wywołane działaniem kwasów roślinnych, np. sumakiem, bluszczem, barszczem Sosnowskiego, itp. Ziele grindelii działa ogólnie przeciwzapalnie i antybakteryjnie i antybiotycznie.
Zastosowanie ziela grindelii
Ziele grindelii w ziołolecznictwie
Ziele doględy na kaszel, astmę i alergię
Wyciągi alkoholowe z ziela doględy wielkiej wykazują silne działanie spazmolityczne. Działają rozkurczająco na mięśnie gładkie układu pokarmowego i oddechowego, łagodzą skurcze żołądka i jelit (bóle brzucha), jak również oskrzeli i płuc. Aktywizują odruch kaszlowy przy jednoczesnym rozrzedzeniu śluzów i innych wydzielin zalegających w drogach oddechowych. Ich spożywanie zalecane jest wspomagająco w leczeniu zapalenia gardła, krtani, tchawicy i oskrzeli oraz płuc. Przywracają prawidłowe ruchy nabłonka rzęskowego, ułatwiając odkrztuszanie i oczyszczanie oskrzeli z zalegającego śluzu. Ponadto znajdują zastosowanie w rozedmie płuc, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) oraz dolegliwościach skutkujących problemami z oddychaniem i swobodną wymianą gazową zachodzącą w płucach: w astmie, dychawicy oskrzelowej, kokluszu, krztuścu, alergii wziewnej, jak również przy zapaleniu zatok.
Ziele grindelii na stany zapalne
Substancje czynne obecne w zielu doględy wykazują silne działanie antyzapalne, Hamują rozwój zakażeń bakteryjnych powodowanych przez liczne szczepy drobnoustrojów (m.in. pałeczkę okrężnicy, pałeczkę ropy błękitnej, odmieńca pospolitego czy gram ujemną bakterię Acinetobacter baumannii, ponadto gronkowca złocistego, paciorkowca kałowego oraz liczne paciorkowce typu A, wywołujące m.in. anginę, zapalenie węzłów chłonnych czy zapalenie ucha). Jednocześnie wykazują skuteczność w zwalczaniu kolonii grzybów chorobotwórczych i pleśniowych z rodzaju drożdżaków (Candida), kropidlaków czy gatunku Mucor mucedo. Wyciągi na bazie doględy hamują wydzielanie enzymów prozapalnych w organizmie, co skutkuje zobojętnieniem ognisk zapalnych, a w końcowym rezultacie – ich wygaszeniem.
Ziele grindelii na dermatozy
Działanie przeciwzapalne i antybakteryjne grindelii dotyczy również zakażeń zewnętrznych, w szczególności skórnych. Wyciągi wodne i alkohole na bazie ziela doględy hamują rozprzestrzenianie się stanów zapalnych, zmniejszą obrzęki i zaczerwienienie skóry towarzyszące infekcjom, redukują opuchlizny i ograniczają wydzielanie enzymów prozapalnych przy jednoczesnym zmniejszeniu wrażliwości receptorów czuciowych na ból (zmniejszają wrażliwość skóry na podrażnienia). Pomagają ograniczyć i zwalczyć wysypki, ropne wykwity, krosty, egzemy i wysięki, również powstałe na skutek oparzeń po dotknięciu trujących roślin takich jak sumak jadowity czy barszcz Sosnowskiego. Preparaty na bazie doględy okazują się również skuteczne w redukowaniu wysypek o podłożu alergicznym (alergia skórna).
Przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do stosowania wyciągów z doględy jest uczulenie na rośliny z rodziny astrowatych oraz ostre stany zapalne przewodu pokarmowego.
Interakcje - działania niepożądane - skutki uboczne
W przypadku przekroczenia zalecanych dawek może wystąpić podrażnienie błony śluzowej żołądka skutkujące bólami, skurczami, wymiotami i biegunką. Znaczne przekroczenie zalecanych dawek może powodować podrażnienie nerek i stan zapalny dróg moczowych.
Sposób przechowywania
Zaleca się przechowywanie surowca w przewiewnej, papierowej torebce lub szklanym naczyniu, w miejscu zacienionym, suchym, wolnym od obcych zapachów oraz niedostępnym dla dzieci.
Dawkowanie i przykładowe sposoby użycia grindelii
Napar z doględy
1 łyżkę ziela grindelii zalać 1 szklanką wrzącej wody. Pozostawić do zaparzenia na 20 minut. Odcedzić. Można posłodzić miodem i dodać konfiturę malinową lub sok z cytryny, czarnego bzu lub kwiatów mniszka lekarskiego. Wypić 2 szklanki naparu w ciągu doby w podziale na mniejsze porcje w stanach zapalnych układu oddechowego. Czysty napar, bez dodatków substancji słodzących, można wykorzystać do płukanek, kompresów i przemywania skóry.
Nalewka z grindelii
100 g ziela doględy zalać 500 ml alkoholu o mocy 40-60%. Naczynie szczelnie zamknąć i odstawić w ciemne i chłodne miejsce na 14 dni. Codziennie wstrząsać. Po tym czasie przefiltrować i zlać do butelki. Pić do 3 razy dziennie po 1 łyżeczce do herbaty. W przypadku zapalenia oskrzeli, innych ostrych stanów zapalnych górnych dróg oddechowych lub astmy do 1 łyżki stołowej co 4-6 godzin (można słodzić miodem).
Dane techniczne
Nazwa polska | Doględa wielka |
Nazwa łacińska | grindelia robusta |
Skład | 100% ziela doględy |
Rodzaj surowca | ziele |
Postać | cięte |
Frakcja | 0,3-0,8 mm |
Wskazania | astma, kaszel, alergia wziewna, dermatozy |
Do użytku | wewnętrznego i zewnętrznego |
Zbiór | z upraw konwencjonalnych |
Miejsce pochodzenia | Podlasie |
Kraj pochodzenia | Polska |
Podmiot odpowiedzialny | Aromatika Adam Iwańczuk |