JAŁOWIEC OWOC

JAŁOWIEC POSPOLITY owoc
(Juniperus communis) 

ang. common juniper;
hiszp. enebro común;
niem. Gemeine Wacholder, Heide-Wacholder;
fran. Genièvre, Genévrier commun;
ros. Можжеве́льник обыкнове́нный, Ве́рес;


Jałowiec pospolity to wieloletni, wiecznie zielony krzew z rodziny cyprysowatych, powszechnie porastający widne polany leśne i obrzeża zagajników na terenie północnej półkuli globu. Dorasta średnio do wysokości 3 metrów, choć może również przybierać formę karłowatą lub (sporadycznie) drzewa. Wyróżnia się bardzo małymi przyrostami rocznymi, a jego siedliska spotkać można nawet na skrajnie jałowych, piaszczystych glebach. Zastosowanie jako przyprawa i lek ziołowy znalazły szyszkojagody jałowca, które po dwuletnim okresie dojrzewania uzyskały ciemną, granatową barwę. 


SUROWIEC: owoc jałowca (fructus juniperi)

Zawiera do 2% olejku eterycznego, w składzie którego dominują betapinen, juneol, kamfen, kardinen i kariofilen, ponadto pochodne kwasu pimarowego, flawonoidy, garbniki, leukoantocyjany, substancje żywicowe i woski (do 8%), związek goryczowy, kwasy organiczne, do 30% związków cukrowych (m.in. glukozy i fruktozy) oraz sole mineralne. Wyróżnia się ciemnoniebieską barwą (szyszkojagody pokryte są woskowym nalotem), ostrym zapachem i intensywnie żywicznym smakiem.


DZIAŁANIE

Jałowiec ceniony jest przede wszystkim ze względu na swoje właściwości moczopędne. Wzmaga wydzielanie moczu, przyspiesza pracę nerek oraz ułatwia pozbywanie się toksyn zalegających w organizmie, w tym złogów mineralnych odkładających się w drogach moczowych. Jednocześnie owoce jałowca działają przeciwzapalnie i antybakteryjnie (zabijają drobnoustroje chorobotwórcze egzystujące w układzie pokarmowym i wydalniczym). Wzmagają wydzielanie żółci i przyspieszają procesy trawienne, jednocześnie przeciwdziałając wzdęciom i nadmiernej fermentacji jelitowej. Poprawiają apetyt i wzmacniają organizm. Stosowane zewnętrznie do nacierania skóry lub jako dodatek do kąpieli ograniczają bóle reumatyczne i mięśniowe oraz działają relaksująco na skórę. 


ZASTOSOWANIE W GASTRONOMII

Szyszkojagody jałowca to niezwykle aromatyczny dodatek do mięsa (przede wszystkim dziczyzny) oraz potraw z kapusty (w szczególności bigosu). Można je stosować jako składnik sosów i marynat, jednak należy uważać z ilością, ponieważ zbyt duża liczba jagód potrafi zdominować smak całej potrawy. Z tego właśnie powodu jałowiec doskonale nadaje się do aromatyzowania dań bazujących na podrobach (np. cynaderek). Jałowiec to również popularny składnik win i nalewek pobudzających apetyt i regulujących procesy trawienia, oraz wódek gatunkowych (dżin, jałowcówka, itp.). Jagody wykorzystuje się niekiedy do przygotowania aromatycznego octu ziołowego.


ZASTOSOWANIE W ZIOŁOLECZNICTWIE

Najszersze zastosowanie jagody jałowca znalazły w leczeniu zaburzeń wydzielania moczu, przede wszystkim spowodowanych chorobami nerek, kamicą lub innymi schorzeniami narządów układu wydalniczego. Działają uzupełniająco w stosunku do terapii antybiotykowej ułatwiając walkę z bakteriami odpornymi na działanie klasycznych leków (a tym samym zapobiegają nawrotom choroby). Polecane są osobom cierpiącym na opuchlizny wywołane przestojem wody w organizmie (również powstałych na tle nieprawidłowości w pracy układu krążenia), jak również w zaburzeniach trawienia, niedostatecznym apetycie i spowolnionej przemianie materii. Zewnętrznie w formie maści do łagodzenia nerwobóli, objawów reumatyzmu, gośćca i dny moczanowej.


PRZECIWWSKAZANIA

Nie stosować w ostrych stanach zapalnych dróg moczowych i niewydolności nerek. Ze względu na rozkurczowe działanie nie są zalecane kobietom w ciąży, natomiast kobiety karmiące piersią przed rozpoczęciem zażywania owoców jałowca powinny skonsultować się z lekarzem. Stosowane przez dłuższy czas (ok. 6 tygodni) lub przekraczanie zalecanych dawek może spowodować zaburzenia pracy nerek (białkomocz, bóle narządów układu moczowego, itp.). Olejek jałowcowy wcierany w skórę może powodować alergie lub skutkować powstaniem bolesnych odczynów zapalnych (w takim wypadku zaleca się konsultację z lekarzem).


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci. 


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Odwar
25 g owoców zalać 200 ml ciepłej wody, po czym ogrzewać przez pół godziny na wolnym ogniu uważając, aby nie doprowadzić do wrzenia. Następnie przefiltrować i schłodzić. Pić 3 razy dziennie po 1-2 łyżki odwaru dla regulacji trawienia, odkażenia układu pokarmowego i zwiększenia diurezy.

Wino jałowcowe
50 g dojrzałych owoców jałowca rozgnieść w moździerzu i zalać 1 litrem czerwonego wina. Ogrzać aż do wrzenia, po czym schłodzić, zlać do butelki, szczelnie zamknąć i odstawić do maceracji na 3 dni. Codziennie wstrząsać. Po 3 dniach przefiltrować. Pić po 30 -50 ml na czczo jako środek moczopędny i pobudzający apetyt.

Nalewka
100 g szyszkojagód jałowca rozgnieść w moździerzu i zalać 500 ml spirytusu o stężeniu min. 70%. Zamknąć i odstawić do naciągnięcia na 14 dni. Po upływie dwóch tygodni przefiltrować. Pić 1 raz dziennie po 20-30 ml dla uspokojenia akcji serca (przy kołataniu, poczuciu duszności, nerwicy, itp.) i przywrócenia sprawności krążenia, jak również jako środek ogólnie wzmacniający.

Do kąpieli leczniczych
200 g rozdrobnionych owoców zalać 500 ml wrzącej wody i gotować pod przykryciem przez 5 minut. Następnie odcedzić i dolać do ciepłej wody wypełniającej wannę. Kąpiel działa orzeźwiająco i regeneracyjnie na skórę.