LUBCZYK KORZEŃ

LUBCZYK OGRODOWY korzeń
(Levisticum officinale)

ang. lovage;
hiszp. apio de monte, levístico;
niem. Liebstöckel, Maggikraut;
fran. livèche, ache des montagnes;
ros. Люби́сто́к;


Lubczyk wywodzi się z Afganistanu i jest jedynym przedstawicielem roślin z rodzaju lubczyków, zaliczanych do rodziny selerowatych. To wieloletnia bylina nazywana lokalnie lubiśnikiem lekarskim, korzeniem, łakotnym ziele i mleczniem. Współcześnie uprawiana w wielu państwach świata wymaga stanowisk słonecznych i średnio żyznej, za to dobrze przepuszczalnej gleby. Wśród innych roślin ogrodowych lubczyk wyróżnia się rozmiarami – dorasta nawet do 2 metrów wysokości i charakteryzuje dużymi, gęstymi liśćmi wyrastającymi z potężnej i twardej łodygi.


SUROWIEC: korzeń lubczyka (radix levistici)

Wszystkie części rośliny zawierają aktywny olejek eteryczny (do ok. 1,5%) złożony ze związków ftalidowych i ligustycyny, która nadaje zielu charakterystyczny, słodkawy aromat przypominający zapach selera. Ponadto w roślinie obecne są terpeny, kumaryny, kwasy organiczne, cukry, cholina, fitosterole i sole mineralne. W liściach wyróżnia się również żywice, substancje goryczkowe i tłusty olej.


DZIAŁANIE

Korzeń lubczyku przyspiesza proces filtracji krwi zachodzący w kłębuszkach nerkowych, jednak bez równoczesnego zwiększenia diurezy. Oznacza to, że ilość wydalanego moczy jest taka sama (bądź jedynie nieznacznie większa), natomiast rośnie w nim stężenie mocznika i niektórych jonów (np.potasu lub wapnia), co ułatwia detoksykację organizmu bez zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Ponadto zmniejsza napięcie mięśni gładkich co zapobiega bolesnym skurczom macicy w czasie miesiączkowania. Olejek eteryczny zawarty w podziemnych częściach rośliny wykazuje właściwości odkażające, przeciwbakteryjne i antyseptyczne, poprawia trawienie i, według wierzeń ludowych działa niczym afrodyzjak (rozszerza naczynia krwionośne w obrębie narządów płciowych.


ZASTOSOWANIE W GASTRONOMII

W Polsce lubczyk stosunkowo rzadko stosowany jest jako przyprawa wzbogacająca aromat potraw. Najczęściej używany bywa jako jeden ze składników mieszanek, np. maggi, choć z powodzeniem  używać można do urozmaicania smaku duszonych mięs, zup i wywarów (a w szczególności tradycyjnego rosołu i pomidorówki), ponadto sosów i potraw warzywnych na bazie ziemniaków, zielonego groszku, fasoli i soczewicy. Niewielkie ilości można dodawać do dań z drobiu i ryb oraz pasztetów, jak również sałatek doprawianych do smaku octem winnym. Lubczyk doskonale dopełnia aromat domowych wyrobów piekarniczych (np. chleba i wytrawnych wypieków), twarogu i żółtego sera. Stosunkowo intensywny smak i woń lubczyku najlepiej komponuje się z majerankiem i cebulą.


ZASTOSOWANIE W ZIOŁOLECZNICTWIE

Korzenie i liście lubczyku zalecane są w nieznacznych zaburzeniach prawidłowego działania układu moczowego, w drobnych problemach z wydzielaniem moczu, puchlinie wodnej, artretyzmie, reumatyzmie, obrzękach oraz profilaktycznie w celach zapobiegania lub pomocniczo w leczeniu chorób układu moczowego (np. zalaniu pęcherza, zapalenia, nerek, kamicy nerkowej, skąpomoczu,itp.). Ponadto w zaburzeniach trawienia, w szczególności bólach brzucha spowodowanych biegunką lub inną chorobą skutkującą niestrawnością. Pomocniczo w zastoju przepływu żółci i wspomagająco do redukcji ilości gazów wydzielanych w jelitach. Ze względu na właściwości wspomagające procesy metaboliczne bywa zalecany w chorobach skórnych jako środek ułatwiający leczenie wyprysków i wysypek. Przetwory na bazie lubczyku okazują się skuteczne w ograniczaniu głodu nikotynowego u osób rzucających palenie.


PRZECIWWSKAZANIA

Ze względu na brak odpowiednich badań w tym kierunku nie są zalecane kobietom w ciąży i matkom karmiącym piersią. Nie stosować w ostrych stanach zapalnych chorobach miąższu nerek oraz w upośledzonej pracy nerek, obrzękach spowodowanych niewydolnością serca i/lub nerek. U osób nadwrażliwych może wystąpić wysypka skórna, fotodermatoza. Podczas stosowania naparów z korzenia lubczyku należy przyjmować duże ilości płynów.  Przy dłuższym stosowaniu należy unikać intensywnej ekspozycji na słońce oraz zrezygnować z solarium. Lubczyku nie powinny spożywać kobiety ze skłonnością do obfitych krwawień  miesięcznych.


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Odwar
1 łyżkę rozdrobnionych korzeni lub liści lubczyku zlać 250 ml gorącej wody, dokładnie wymieszać i ogrzewać przez 30 minut uważając, by nie doprowadzić do wrzenia. Odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 10 minut, po czym odcedzić i schłodzić. Pić po 2-3 razy dziennie po łyżce stołowej w chorobach nerek, dla detoksykacji organizmu i regulacji trawienia.

Napar
2 łyżeczki korzenia lub liści lubczyku rozdrobnić w moździerzu i zalać 200 ml wrzącej wody. Pozostawić pod przykryciem do naciągnięcia przez 10 minut, następnie przefiltrować. Spożywać 2-4 razy dziennie po 100 ml w chorobach układu moczowego i profilaktycznie jako środek wspomagajacy detoksykację organizmu.

Nalewka
100 g korzenia lubczyku zalać 300 ml spirytusu 70%. Zamieszać i odstawić do maceracji na 7 dni. W tym czasie wstrząsać. Po upływie tygodnia odfiltrować i zlać do butelki. Pić dwa razy dziennie po 1 łyżeczce przy obrzękach, puchlinie ciała, jako środek wspomagający wydalanie moczu i regulujący trawienie.


Mieszanki ziołowe

Moczopędna
50 g korzenia lubczyku wymieszać z 50 g liści brzozy, 50 g ziela skrzypu, 50 g naowocni fasoli oraz 25 g liści mącznicy lekarskiej 25 g owoców dzikiej róży. 1 łyżkę gotowej mieszanki zalać 400 ml wrzącej wody. Przykryć do zaparzenia i odstawić na 1 godzinę. Pić dwa razy dziennie po 200 ml między posiłkami na przyspieszenie diurezy i zwiększenie ilości wydalanego mocznika.

Wiatropędna
50 g korzenia lubczyku wymieszać z 50 g kwiatu rumianku, 30 g owoców anyżu biedrzeńca i 25 g korzenia acydzięgla. 1 łyżkę gotowej mieszanki zalać 400 ml gorącej wody i pozostawić pod przykryciem na 1 godzinę. Pić między posiłkami po pół szklanki w stanach nadmiernych wzdęć i dla zapobieżenia kolkom jelitowym.

Na biegunkę
50 g korzenia lubczyku wymieszać z 50 g liści orzech włoskiego, 25 g owoców kminku i 25 g ziela krwawnika. 1 łyżkę gotowej mieszanki zalać 400 ml wrzącej wody i gotować na bardzo wolnym ogniu pod przykryciem przez 15 minut. Następnie zestawić z kuchenki i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Pić po pół do jednej szklanki po jedzeniu w zaburzeniach trawienia i przy rozwolnieniu.