Pokrzywa zwyczajna - korzeń pokrzywy

Pokrzywa zwyczajna - korzeń pokrzywy
(Urtica dioica)

ang. common nettle, stinging nettle;
hiszp.  ortiga mayor;
niem.  Große Brennnessel;
fran.  ortie comunne;
ros.  рапи́ва двудо́мная;

Pokrzywa zwyczajna to jedna z najszybciej rozpoznawalnych i najlepiej znanych roślin leczniczych. Człowiekowi towarzyszy od tysiącleci, porastając bezpośrednie sąsiedztwa ludzkich domostw, pól uprawnych i pastwisk. Uważana za roślinę o przymiotach magicznych, przez plemiona słowiańskie wykorzystywana była zarówno do odczyniania złych uroków, jak i do celów leczniczych – spożywanie młodych liści zapobiegać miało m.in. wiosennemu osłabieniu, zaś podanie jako składnik paszy -chronić zwierzęta przed pomorem. Korzystne dla zdrowia właściwości pokrzywy wymieniał sam Hipokrates, z upodobaniem u swoich pacjentów stosowała ją również św. Hildegarda. Niestety podczas kontaktu z naziemnymi częściami rośliny należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ łodygi i liście pokrzywy pokryte są gęstą siecią kłujących włosków zawierających histaminę, kwas mrówkowy i krzemionkę, które w zetknięciu ze skórą powodują ostry odczyn zapalny i bolesne oparzenia.

   Co to jest pokrzywa zwyczajna? Opis rośliny – informacje ogólne

Pokrzywa zwyczajna z rodziny pokrzywowatych występuje powszechnie na całym świecie porastając obszary pozostające pod wpływem klimatu umiarkowanego. Wywodzi się prawdopodobnie z kontynentalnej Europy, skąd zawleczona została do Azji Środkowej, północnej Afryki i obu Ameryk. Współcześnie spotkać ją można nawet na Grenlandii oraz w Himalajach, gdzie zasięgiem przekracza wysokość 4000 m n.p.m. W Polsce zdecydowanie preferuje obszary nizinne. Zaliczana jest do gatunków o znacznej zmienności fenotypowej – w zależności od siedliska i lokalnych warunków bytowych może różnić się wielkością, kształtem liści, wyglądem kwiatostanów czy gęstością owłosienia. W stanie naturalnym zazwyczaj występuje na łąkach, świetlistych polanach, obrzeżach lasów i przy drogach oraz w pobliżu zbiorników wodnych, ale spotkać ją można również w miastach – na trawnikach, nieużytkach i wysypiskach, gdzie świetnie radzi sobie jako roślina ruderalna. Do celów leczniczych zaleca się pozyskiwanie surowca z obszarów czystych środowiskowo.

   Surowiec zielarski:

korzeń pokrzywy zwyczajnej  (radix urticae dioicae) 100%

Skład korzenia pokrzywy

W skład pokrzywy wchodzą: acetofenon, acetylocholina, aglutynina, alkaloidy, liczne kwasy organiczne (m.in. masłowy, kawowy, mrówkowy, bursztynowy, octowy, szczawiowy i fosforowy), chlorofil, cholina, folacyna, histamina oraz flawonoidy, sterole i terpeny. Ponadto korzeń pokrzywy obfituje w sterole, kwasy tłuszczowe, lektynę, polisacharydy oraz krzemionkę, garbniki i ceramidy. Zawiera liczne witaminy (A, C, E i K), i minerały, głównie wapń, magnez i żelazo.

Właściwości korzenia pokrzywy

Korzeń pokrzywy po wysuszeniu przybiera słomkową barwę. Cechuje się przyjemnym, ciepłym, nieznacznie słodkawym zapachem.

   Działanie korzenia pokrzywy

Korzeń pokrzywy zwyczajnej to przede wszystkim silny diuretyk. Działa moczopędnie przyspieszając wydalanie nadmiaru wody z organizmu, a wraz z moczem usuwa zbędne, toksyczne metabolity zalegające w komórkach ciała. Ogólnie oczyszcza organizm przy jednoczesnym zapewnieniu kompletnej suplementacji witaminami i mikroelementami, co wzmacnia odporność i zapewnia pełnię sił witalnych. Szczególne korzystnie wpływa na stan zdrowia dojrzałych mężczyzn, chroniąc ich przed negatywnymi skutkami andropauzy i konsekwencjami niedoborów testosteronu, w zwłaszcza potencjalnym przerostem gruczołu krokowego, zaburzeniami erekcji, ginekomastią czy odkładaniem się nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Równocześnie wyciągi z korzenia pokrzywy odciążają serce i układ krążenia u osób otyłych, redukując ryzyko zawału i/lub udaru mózgu. Chronią przed rozwojem choroby wieńcowej i miażdżycy. Ze względu na bogaty skład uzupełniają ewentualne niedobory pierwiastków, stymulują procesy krwiotwórcze i poprawiają kondycję i wygląd skóry, włosów i paznokci.

 

   Zastosowanie korzenia pokrzywy

Korzeń pokrzywy w ziołolecznictwie

Korzeń pokrzywy na prostatę

Substancje czynne obecne w korzeniu pokrzywy, w szczególności lektyna, przynoszą wyraźną ulgę mężczyznom cierpiącym na łagodny przerost gruczołu krokowego (stadium I i II). Regularnie spożywane ekstrakty z rośliny okazują się pomocne w leczeniu zaburzeń oddawania moczu spowodowanych przerostem stercza, ułatwiają opróżnianie pęcherza moczowego, wzmacniają strumień moczu i łagodzą ból towarzyszący mikcji. Hamują działanie enzymów (aromatazy i reduktazy) biorących w udział w rozkładzie testosteronu – męskiego hormonu płciowego, którego niedobór odpowiada za przerost gruczołu krokowego. Wyciągi z korzenia pokrzywy zalecane są również przez medycynę naturalną pomocniczo w terapii nowotworów prostaty oraz dla złagodzenia przykrych skutków andropauzy. 

Korzeń pokrzywy na obrzęki

Korzeń pokrzywy, podobnie jak ziele tej rośliny, to silny diuretyk. Nasila produkcję moczu (tzw. diurezę) i powoduje zwiększone wydalanie wody z organizmu. Tym samym pomaga zredukować obrzęki i opuchlizny oraz zmniejsza towarzyszące im objawy bólowe. Odbarcza serce i usprawnia działanie całego układu krążenia, jak również zmniejsza podatność na nadciśnienie. Jego działanie moczopędne okazuje się szczególnie przydatne w leczeniu obrzęków miejscowych (np. kończyn) i ogólnych, gdyż przywraca prawidłowe proporcje ciała i ruchliwość stawów. Ponadto usuwając (wypłukując wraz z moczem) toksyny odłożone w tkankach wzmacnia organizm przywracając mu właściwą równowagę mikrobiologiczną. 

Korzeń pokrzywy na anemię

Substancje czynne obecne w kłączu pokrzywy wykazują ogólnie korzystny wpływ na układ krwionośny i zachodzące w organizmie procesy krwiotwórcze. Z jednej strony pobudzają produkcję hemoglobiny usprawniając transport tlenu w organizmie (czyli poprawiając stopień dotlenienia tkanek), z drugiej - zapobiegają zlepianiu płytek krwi, dzięki czemu przeciwdziałają tworzeniu się skrzeplin odpowiedzialnych za występowanie m.in. udarów niedokrwiennych mózgu i zwałów serca. Okazują się szczególnie pomocne w leczeniu anemii i skutków anoreksji, jak również w procesie rekonwalescencji po długich chorobach i wyczerpujących zabiegach chirurgicznych. Dzięki bogactwu witamin i minerałów wzmacniają cały organizm i redukują ryzyko zapadnięcia na infekcje sezonowe (m.in. przeziębienie i grypę). 

Korzeń pokrzywy na włosy, skórę i paznokcie

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku liści pokrzywy, również korzeń, ze względu na zawartość znacznych ilości krzemu, korzystnie oddziałuje na kondycję włosów, paznokci i skóry. Ekstrakty z korzenia pokrzywy stosowanie wewnętrznie i zewnętrznie (np. w postaci wcierek i płukanek) wzmacniają cebulki włosów i korzenie paznokci, utwardzają włos i płytkę paznokciową, przeciwdziałają ich łamaniu i rozdwajaniu się końcówek. Jednocześnie pobudzają produkcję kolagenu, korzystnie wpływając na stan i wygląd skóry, która staje się gładka i elastyczna. Ze względu na właściwości antyhistaminowe, wyciągi z korzenia pokrzywy łagodzą objawy alergii skórnych, takie jak świąd, wysypka, egzema i rumień. Jak wykazały najnowsze badania naukowe, korzeń pokrzywy wydaje się pomagać w walce z toczniem – groźną, wielonarządową chorobą autoimmunologiczną.

   Przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania wyciągów z pokrzywy są choroby nerek przebiegające z ciężką niewydolnością tego narządu oraz zaawansowana cukrzyca.

Interakcje - działania niepożądane - skutki uboczne

Należy ściśle przestrzegać zalecanego dawkowania, ponieważ spożycie nadmiernych ilości wyciągu z pokrzywy może prowadzić do odwodnienia organizmu, a w dalszej konsekwencji, do niedoboru minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania tkanek ze względu na ich wzmożone wydalanie wraz z moczem.

   Sposób przechowywania

Zaleca się przechowywanie surowca w przewiewnej, papierowej torebce lub szklanym naczyniu, w miejscu zacienionym, suchym, wolnym od obcych zapachów oraz niedostępnym dla dzieci.

   Dawkowanie i przykładowe sposoby użycia

Odwar z korzenia pokrzywy 

2 łyżeczki korzenia pokrzywy zalać 200 ml chłodnej wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować 5 minut, po czym zaparzać przez 5-10 minut pod przykryciem. Następnie odcedzić.  Stosować przez 2 tygodnie, po czym zrobić 2 tygodnie przerwy w kuracji. Zawiera więcej krzemionki niż napar.

Napar z korzenia pokrzywy 

1-2 łyżeczki korzenia pokrzywy zalać 200 ml wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Odcedzić. Pić po pół szklanki 4 razy dziennie. Stosować przez 2 tygodnie, po czym zrobić 2 tygodnie przerwy w kuracji. 

Macerat z korzenia pokrzywy 

1 szklankę korzenia pokrzywy zalać 3 szklankami wody i odstawić na 8 godzin. Odcedzić. Pić przez siedem kolejnych dni 3 x dziennie po 5 ml (1 łyżka stołowa) jako kurację wzmacniającą, następnie zrobić 3 tygodnie przerwy. Macerat nadaje się do przechowywania w lodówce. Może być wykorzystywany do użytku zewnętrznego. 

   Mieszanki ziołowe z liściem pokrzywy

Napar z pokrzywy na pobudzenie

50 g korzenia pokrzywy wymieszać z 25 g korzenia mydlnicy, 12,5 g kwiatu arniki oraz 50 g zielonej herbaty. 2 łyżeczki mieszanki zalać 200 ml wrzącej wody, zaparzać pod przykryciem przez 30 minut, odcedzić. Pić do kilku filiżanek dziennie rano i wczesnym popołudniem dla pobudzenia zdolności poznawczych, polepszenia koncentracji i umiejętności uczenia.

Napar z pokrzywy na przerost prostaty

50 g kłącza pokrzywy wymieszać z 50 g znamion kukurydzy, 50 g ziela wierzbownicy, 50 g korzenia wilżyny. 1 łyżkę mieszanki zalać 200 ml zimnej wody i doprowadzić do wrzenia. Zagotować, odstawić do zaparzenia pod przykryciem na 30 minut. Pić 2 x dziennie po 1 szklance. Po miesiącu kuracji stosować jeden miesiąc przerwy.

   Bibliografia

Farmakopea Polska
Phytochemistry and pharmacologic properties of Urtica dioica 
Stinging nettle
Urtica spp.: Ordinary Plants with Extraordinary Properties