Rdest japoński - korzeń rdestu cięty

Rdestowiec japoński - korzeń rdestowca - cięty
(Reynoutria japonica radix)

ang. asian knotweed, japanese knotweed;
hiszp. fallopia japonica;
niem. japanische Staudenknöterich;
fran. Renouée du Japon;
ros. рейнутрия японская;

Rdestowiec japoński należy do roślin leczniczych wykorzystywanych w tradycyjnej medycynie dalekiego wschodu, gdzie uznawany był za surowiec o działaniu wzmacniającym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym.  Do Europy przywędrował jako roślina ozdobna – kępy długich, dochodzących do wysokości 5 m łodyg, porośniętych dużymi liśćmi o eliptycznym kształcie, dekorowały parki i prywatne ogrody. Z czasem, ze względu na późny okres kwitnienia, znalazł uznanie jako roślina miododajna, doceniono go również ze względu na wysoką energetyczność jako źródło biomasy. Jak dowiodły prowadzone badania naukowe, stanowi skarbnicę resweratrolu – związku chemicznego eliminującego szkodliwy wpływ wolnych rodników na organizm. Niestety wysokie stopień inwazyjności gatunku sprawił, że w obecnym momencie rdest owiec japoński uznawany jest za roślinę niepożądaną i przeznaczoną do wytępienia, a prowadzenie nowych nasadzeń podlega ścisłej ewidencji i wymaga zgody Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

   Co to jest rdestowiec japoński? Opis rośliny – informacje ogólne

Rdestowiec japoński (nazwa botaniczna: ostrokończysty) jest wieloletnią byliną z rodziny rdestowatych wywodzącym się z Azji południowej, typowym dla obszarów o ciepłym i wilgotnym klimacie (Japonia, Korea, Tajwan i Chiny), a ze względu na swój skrajnie inwazyjnych charakter, współcześnie spotykanym już na całym świecie. Również w Polsce staje się coraz częstszym elementem szaty roślinnej, stopniowo wypierając rodzime gatunki. Niezwykła ekspansywność rdestowca wynika ze specyfiki jego rozmnażania – roślina tworzy rozległe, splecione kłącza, z których wyrastają nowe łodygi. W ten sposób powstają zbite łany przypominające swym wyglądem gęste zarośla, zajmujące w sumie ogromne powierzchnie. W naszym kraju najczęściej spotkać go można na obrzeżach lasów, w dolinach rzek, w pobliżu małych cieków wodnych, stawów i sadzawek oraz rowów melioracyjnych. Rdestowiec cechuje się niskimi wymaganiami glebowymi, wykazuje również szczególną odporność na mrozy i susze. Doskonale radzi sobie jako roślina ruderalna, zasiedlając nieużytki, gruzowiska i nasypy kolejowe. Z łatwością krzyżuje się i tworzy odmiany z rdestowcem sachalińskim.

   Surowiec zielarski:

korzeń rdestowca (radix reynoutriae japonicae) 100%

Skład

Korzeń rdestowca zawiera liczne flawonoidy, wśród których dominują kwercetyna, luteolina, apigenina i kemferol, ponadto związki antrachinonowe i naftochinonowe oraz stylbeny, z których najważniejszym jest resweratrol. Ponadto w surowcu znajdują się fenole i fenolokwasy (m.in. galusowy, kumaron i katechinowy), fitosterole i cyklitole (mannitol). W korzeniu rdestowca japońskiego kumulują się liczne mikroelementy, wśród których na wyróżnienie zasługują selen, miedź, molibden, cynk i żelazo.

Właściwości

Młode, świeże kłącza rdestowca są jadalne – w smaku i w zastosowaniu przypominają rabarbar. Korzenie o najwyższej wartości fitoterapeutycznej wykopuje się na wiosnę i na jesieni - wymagają szybkiego suszenia w temperaturze nie przekraczającej 50 st.C. Nieokorowany surowiec wyróżnia się ciepłym, przyjemnym aromatem o wyczuwalnej nucie słodyczy. Ale zachowania swoich właściwości prozdrowotnych powinien być przechowywany w suchym i ciemnym miejscu, chroniony przed dostępem światła słonecznego.

   Działanie

Rdestowiec japoński w medycynie naturalnej wykorzystywany jest przede wszystkim w profilaktyce i fitoleczeniu nowotworów. Ze względu na silne działanie przeciwzapalne działa doraźnie łagodząc objawy ostrych infekcji miejscowych, a zarazem okazuje się nieoceniony w gaszeniu przewlekłych odczynów zapalnych o zasięgu ogólnoustrojowym , które nieleczone mogą skutkować rozwojem raka lub powodować szereg uciążliwych dolegliwości negatywnie wpływających na komfort życia. Substancje czynne obecne w kłączach rdestowca wzmacniają organizm, chronią przed wystąpieniem, ewentualnie łagodzą objawy chorób cywilizacyjnych takich jak nadciśnienie, cukrzyca i otyłość, jak również przeciwdziałają pojawieniu się powikłań będących ich następstwem, np. zaćmy, sklerozy, retinopatii. Usprawniają krążenie, posiadają właściwości hepatoprotektyczne. Ponadto wyciągi z korzenia rdestowca wykazują działanie immunomodulacyjne. Aktywują naturalne siły obronne organizmu w przypadku zagrożenia powodowanego przez czynniki zewnętrzne (obce, np. toksyny, drobnoustroje chorobotwórcze), a równocześnie hamują agresję wobec czynników neutralnych (najczęstsza przyczyna alergii skórnych, wziewnych i pokarmowych) bądź własnych komórek ciała (skutkujące pojawieniem się zaburzeń metabolicznych lub chorób autoimmunologicznych takich jak toczeń czy choroba Crohna).

 

   Zastosowanie

Korzeń rdestowca japońskiego w ziołolecznictwie

Korzeń rdestowca na nowotwory

Główną substancją czynną obecną w zielu rdestowca japońskiego jest resweratrol. To związek chemiczny z grupy polifeonoli uznawany za jeden z najsilniejszych znanych współcześnie antyoksydantów pochodzenia roślinnego. Resweratrol przede wszystkim hamuje powstawanie wolnych rodników w organizmie i przyspiesza usuwanie już powstałych, dzięki czemu chroni tkanki przed szokiem tlenowym i wynikłymi z niego potencjalnymi uszkodzeniami materiału genetycznego. Stabilizuje strukturę błon komórkowych, hamuje procesy starzenia i działa antymutagennie. Jak wykazały badania In vitro, związki obecne w kłączach rdestowca hamują rozwój nowotworów poprzez aktywację apoptozy – programowalnej śmierci komórek rakowych. Medycyna ludowa zaleca przyjmowanie wyciągów z rdestowca profilaktycznie w ramach prewencji i zapobieganiu chorobom nowotworowym, jak również osobom chorym z rozwiniętą chorobą nowotworową jako terapię wspomagającą podjęte leczenie konwencjonalne. 

Korzeń rdestowca na boreliozę

Substancje czynne obecne w kłączu rdestowca hamują aktywność cyklooksygenazy (enzymu odpowiedzialnego za syntezę hormonów działających miejscowo i powstających na skutek podrażnienia komórki np. przez toksyny lub obce mikroorganizmy), w wyniku czego zmniejszają odczyny zapalne i wykazują działanie przeciwbólowe. Równocześnie hamują rozwój grzybów, wirusów i bakterii chorobotwórczych. Wspomagają leczenie kandydozy. Wykazują wpływ przeciwpasożytniczy, w szczególności wobec chorób wywoływanych przez przywry z rodzaju Schistosoma, jak również okazują się skuteczne w łagodzeniu chorób odkleszczowych, w szczególności – boreliozy. 

Korzeń rdestowca na krążenie

Medycyna ludowa podkreśla dobroczynny wpływ substancji czynnych pozyskiwanych z korzenia rdestowca na ogóle działanie układu krążenia. Wyciągi z rdestu japońskiego hamują agregację trombocytów, czyli przeciwdziałają zlepianiu się płytek krwi, chroniąc organizm przed powstawaniem zakrzepów. Okazują się pomocne w profilaktyce zakrzepicy, żylaków (w tym hemoroidów) oraz zatorów płucnych i mózgowych. Resweratrol i polidatyna obecne w kłączach rdestowca stymulują syntezę tlenku azotu w organizmie, który to związek odpowiedzialny jest za poszerzanie światła naczyń krwionośnych, również tych najmniejszych, włosowatych. Wyciągi z rdestowca usprawniają krążenie, wzmacniają skurcze serca, a przede wszystkim poprawiają stopień dokrwienia i dotlenienia wszystkich komórek ciała, co korzystnie wpływa na zachodzące w nich procesy metaboliczne i przeciwdziała odkładaniu toksyn, które usuwane są „na bieżąco”. 

Korzeń rdestowca na miażdżycę

Bioflawonoidy zawarte w kłączach rdestowca aktywują działanie enzymu odpowiedzialnego za wchłanianie cholesterolu. Zmniejszając jego stężenie we krwi redukują ilość odkładających się blaszek miażdżycowych. W konsekwencji chronią przed rozwojem miażdżycy (arteriosklerozy) i choroby wieńcowej serca. Równocześnie, ze względu na działanie lipotropowe, czyli wzmagające trawienie tłuszczów i uwalnianie kwasów tłuszczowych, przeciwdziałają otłuszczaniu się wątroby i serca i zwłóknianiu nerek. Ponadto substancje czynne obecne w korzeniach rdestu japońskiego aktywują produkcje tyrozyny – ważnego związku chemicznego odpowiedzialnego za prawidłową pracę tarczycy i przysadki mózgowej, którego braki mogą prowadzić do stanów przewlekłego zmęczenia, a nawet rozwoju depresji na tle niedoborów dopaminy.

Korzeń rdestowca na alergie

Rdestowiec japoński obfituje w apigeninę i luteolinę odpowiedzialne za jego działanie hepatoprotekcyjne, czyli chroniące wątrobę przed zatruciami związkami toksycznymi. Wspomniane substancje działają rozkurczowo i przeciwalergicznie oraz hamują uwalnianie histaminy, co w połączeniu z właściwościami przeciwzapalnymi zmniejsza odczyny uczuleniowe. Równocześnie stymulują system immunologiczny nakierunkowując jego działanie na czynniki zewnętrzne, co zapobiega reakcjom autoagresywnym. Tym samym kłącze rdestowca może być wykorzystywane jako środek wspomagający konwencjonalne leczenie chorób autoimmunologicznych takich jak toczeń, reumatyzm, bielactwo, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca czy cukrzyca.

   Przeciwwskazania

Rdest japoński nie powinien być stosowany razem z preparatami rozrzedzającymi krew. Wyciągów z rdestowca profilaktycznie nie zaleca się przyjmować kobietom w ciąży i karmiącym piersią ze względu na niejednoznaczne wyniki badań wpływu resweratrolu na płód i niemowlęta. Przeciwwskazaniem do przyjmowania wyciągów z rdestowca są choroby powodujące upośledzone wydzielanie enzymów trawiennych oraz niedobory enzymatyczne w układzie pokarmowym.

Interakcje - działania niepożądane - skutki uboczne

W przypadku przyjęcia zbyt wysokiej dawki mogą pojawić się dolegliwości natury żołądkowej takie jak: suchość w ustach, bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunka. W przypadku wystąpienia działań niepożądanych należy przerwać kurację i zasięgnąć porady lekarza.

   Sposób przechowywania

Zaleca się przechowywanie surowca w przewiewnej, papierowej torebce lub szklanym naczyniu, w miejscu zacienionym, suchym, wolnym od obcych zapachów oraz niedostępnym dla dzieci.

   Dawkowanie i przykładowe sposoby użycia

Odwar z korzenia rdestowca 

2 łyżeczki rozdrobnionych korzeni lub kłaczy rdestowca zalać 200 ml wody o temperaturze pokojowej. Doprowadzić do wrzenia i gotować 1 minutę. Odstawić pod przykryciem do zaparzenia na pół godziny. Pić 2-4 razy dziennie po 100 ml przez 3 tygodnie, następnie zrobić tydzień przerwy w kuracji. Schłodzony odwar można używać zewnętrznie jako środka antybakteryjnego i hamującego stany zapalne, do płukania gardła w zapaleniu migdałków, do nasiadówek w infekcjach bakteryjnych i grzybiczych okolic narządów intymnych, do przemywania i okładów skóry, do lewatyw przy hemoroidach i bolesnych zaparciach.

Napar z korzenia rdestowca 

4 łyżeczki rozdrobnionych korzeni lub kłaczy rdestowca zalać 400 ml wrzącej wody. Pozostawić do zaparzenia pod przykryciem przez 30-40 minut, przecedzić. Pić 4 razy dziennie po 100 ml około godziny przed posiłkiem. Można również stosować zewnętrznie do przemywania ran i owrzodzeń oraz miejscowo w infekcjach o podłożu dermatologicznym. 

Macerat z korzenia rdestowca 

1 szklankę zmielonych świeżych kłączy zalać 3-5 szklankami przegotowanej wody o temperaturze pokojowej. Pozostawić pod przykryciem 6-8 godzin. Przecedzić. Pić 3 razy dziennie po 50 ml przez tydzień. Można przechowywać w lodówce nie dłużej niż 2 doby. 

Ekstrakt alkoholowy z korzenia rdestowca 

50 g suszonych korzeni rdestowca zalać 150 ml alkoholu o mocy 40%. Pozostawić do naciągnięcia na 7 dni. Następnie przefiltrować i zlać do butelki. Spożywać 2-3 razy dziennie po łyżeczce od herbaty, można rozcieńczyć w 100 ml wody. Stosować przez 14 dni, następnie zrobić co najmniej 7 dni przerwy. Nie przekraczać dwóch kuracji w ciągu roku. Ekstrakt z rdestowca można stosować zewnętrznie do przemywania chorobowo zmienionej skóry oraz pędzlowania gardła przy przeziębieniach. 

Nalewka z korzenia rdestowca 

100 g rozdrobnionego korzenia arcydzięgla zalać 500 ml spirytusu o mocy 50-70% i pozostawić do naciągnięcia na 14 dni. Następnie odcedzić i przelać do butelki. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml (jedną łyżeczkę od herbaty). Stosować przez 14 dni, następnie zrobić co najmniej 7 dni przerwy. Nie przekraczać dwóch kuracji na kwartał. W zastosowaniu zewnętrznym do nacierania ciała w celach przeciwzapalnych, do wcierania w skórę owłosioną głowy przy łupieżu, przedwczesnej siwiźnie i nadmiernej łamliwości włosów. 

Wino z korzenia rdestowca 

100 g rozdrobnionego korzenia rdestowca zalać 500 ml półwytrawnego wina białego lub czerwonego. Pozostawić do naciągnięcia na 7 dni, następnie przefiltrować. Zażywać 1-2 razy dziennie po 15 ml. Wino z rdestowca jest źródłem szczególnie łatwo przyswajalnego resweratrolu. Stosować przez 14 dni, następnie zrobić co najmniej 7 dni przerwy. Nie przekraczać dwóch kuracji na kwartał. 

Ocet z korzenia rdestowca 

100 g rozdrobnionego korzenia rdestowca zalać 500 ml octu spożywczego 5%. Pozostawić do wytrawienia na 14 dni, następnie przefiltrować. Stosować zewnętrznie - do płukania jamy ustnej w chorobach gardła i dziąseł; płukania stóp i okładów na skórę (stany zapalne, opuchlizny, urazy, krwiaki), również do płukania włosów (1 łyżka octu na 100 ml wody).

   Mieszanki ziołowe z korzeniem rdestowca

Napar z korzeniem rdestowca na serce

Korzeń rdestowca wymieszać z liściem miłorzębu, kwiatem głogu, owocem głogu, liściem mięty i zielem serdecznika (w równych proporcjach). 1 łyżkę gotowej mieszanki zalać 200 ml wrzącej wody i pozostawić do zaparzenia na 20 minut. Odcedzić. Można słodzić miodem (zalecany spadziowy lub akacjowy). Spożywać 2 razy dziennie po pół szklanki przez miesiąc, następnie kuracja wymaga miesiąca przerwy i można ją powtórzyć. Nie stosować częściej niż 2 x w roku. Mieszanka wzmacnia serce, uszczelnia naczynia krwionośne, poprawia krążenie krwi. Działa ogólnie wzmacniająco, poprawia wydolność psychiczną i fizyczną organizmu.

Napar z korzenia rdestowca na zapalenie nerek

200 g korzenia rdestowca wymieszać ze 100 g nasion ostropestu, 50 g ziela połonicznika, 50 g ziela rdestu ptasiego, 50 g ziela dymnicy i 25 g kłącza kurkumy (lub kurkumą mieloną). 1 łyżkę gotowej mieszanki zalać 200 ml wrzącej wody i pozostawić do zaparzenia na 20 minut. Odcedzić. Pić 3 x dziennie po 100 ml przy nefropatii (kłębuszkowym zapaleniu nerek) i stanach zapalnych dróg moczowych.

Napar z korzenia rdestowca na nowotwory

150 g korzenia rdestowca wymieszać z 100 g ziela glistnika, 100 g guza brzozy, 100 g kory brzozy i 50 g ziela wrotyczu. 1 łyżkę mieszanki zalać 200 ml wody, doprowadzić do wrzenia i gotować przez 5 minut na wolnym ogniu. Odstawić do zaparzenia na 40 minut, odcedzić. Pić 2 x dziennie po 200 ml (w chorobach nowotworowych) lub 1 raz dziennie po 200 ml (w chorobach autoimmunologicznych) przez miesiąc. Po 2 tygodnia przerwy kurację należy powtórzyć.

   Bibliografia

Farmakopea Polska
W. Pusz, A. Baturo-Cieśniewska, K. Patejuk, T. Zwijacz-Kozica, Ocena zdrowotności liści rdestowca ostrokończystego (Reynoutria japonica Houtt.) w wybranych lokalizacjach Tatrzańskiego Parku Narodowego i Wigierskiego Parku Narodowego
H. Różański, Rdestowiec – Reynoutria (Fallopia) w praktycznej fitoterapii
Reynoutria Japonica from Traditional Chinese Medicine: A Source of Competitive Adenosine Deaminase Inhibitors for Anticancer