SZAŁWIA LEKARSKA LIŚĆ

SZAŁWIA LEKARSKA liść
(Salvia officinalis)

ang. garden sage, common sage;
hiszp.  salvia;
niem.  Echte Salbei;
fran.  sauge officinale;
ros.  Шалфе́й лека́рственный;


Szałwia lekarska jest półkrzewinką z rodziny jasnotowatych wywodzącą się z rejonu Morza Śródziemnego. Obecnie uprawiana bywa w przydomowych ogródkach w wielu rejonach świata, sprawdza się również jako domowa roślina doniczkowa. W naturalnych warunkach preferuje zdecydowanie dobrze nasłonecznione stanowiska o żyznej, bogatej w wapń glebie. Wyróżnia się podłużnymi, miękkimi liśćmi (niekiedy o wielokolorowym ubarwieniu) i fioletowymi kwiatami. Często bywa wykorzystywana jako aromatyczny dodatek do zup, mięs i sałatek, jednak jej stosowanie wymaga zachowania umiaru ze względu na gorzki smak ziela.


SUROWIEC: liść szałwii (folium slaviae)

Zawiera do 2,5% olejku eterycznego (m.in. tujon, salwiol, eukaliptol, kamforę), kwasy fenolowe, flawonoidy, garbniki, di- i triterpeny, fitosterole, a także witaminy A, C i PP. Charakteryzuje się gorzkim smakiem o żywicznej lub kamforowej nucie, której intensywność i ostateczny wydźwięk uzależnione są od odmiany.


DZIAŁANIE

Szałwia należy do najskuteczniejszych ziołowych środków antyseptycznych. Od setek lat wykorzystywana jest do przygotowania aromatycznych, bakteriobójczych wyciągów z powodzeniem stosowanych na wszelkiego rodzaju stany zapalne błon śluzowych, zakażenia skóry, infekcje gardła oraz zaburzenia pracy żołądka i wątroby. Posiada właściwości ściągające, ogranicza wydzielanie mleka, potu, śliny i łoju. Hamuje procesy gnilne i fermentacyjne, co czyni ją skutecznym środkiem regulującym procesy trawienne. Działa kojąco na zmysły zmniejszając uczucie zmęczenia i wyczerpania oraz obniża poziom glukozy we krwi. Można ją stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, ponieważ przyspiesza gojenie ran, łagodzi stany zapalne po ukąszeniach owadów oraz odstrasza insekty. Poprawia koloryt skóry i zmniejsza świąd.


ZASTOSOWANIE W ZIOŁOLECZNICTWIE

Napary z szałwii polecane są jako środek odkażający w zapaleniach jamy ustnej, dziąseł, gardła i oskrzeli. Stosuje się ją w postaci płukanki w przypadku infekcji ropnych, pleśniawki i anginy. Zalecana jest jako środek ograniczający pocenie u osób chorych, może być również wykorzystana miejscowo w przypadku nadmiernej potliwości dłoni lub stóp. Używana jest w biegunkach do regulacji pracy przewodu pokarmowego oraz wspomagająco w leczeniu łagodnych postaci cukrzycy. Zewnętrznie, w postaci okładów, używana do przemywania skóry przy wysypkach, egzemach, owrzodzeniach (również żylakowatych), czyrakach i innych trudno gojących się ranach, także na swędzące ukąszenia owadów. Przyspiesza gojenie nadżerek, aft i wszelkiego rodzaju drobnych, bolesnych wysięków i ranek). Znajduje skuteczność jako składnik kąpieli nasiadowych przy zapaleniu sromu i pochwy oraz przy upławach. Jest środkiem polecanym przy zapaleniu piersi, na jakie cierpią matki karmiące noworodki własnym pokarmem, jednak powinna być stosowana z umiarem ze względu na ryzyko całkowitego zatrzymania laktacji.


ZASTOSOWANIE W GASTRONOMII

Szałwia stosowana jest w postaci świeżej lub suszu jako dodatek do potraw mięsnych (z baraniny, wieprzowiny, dziczyzny, drobiu, kaczki, gęsi i podrobów), tłustych ryb i potraw na bazie masła, polenty i dań jajecznych, chleba oraz warzyw strączkowych. Szałwię dodaje się również do sałatek, farszów mięsnych, a także do ciast i deserów. Bardzo dobrze smakują przyprawione szałwią pomidory, kapusta i groch. Należy ją jednak stosować z umiarem, ponieważ zbyt wiele nadaje potrawom gorzki posmak.

PRZECIWWSKAZANIA

Ze względu na brak odpowiednich badań tym kierunku nie są zalecane kobietom w ciąży i matkom karmiącym piersią. Duże dawki podawane doustnie przez dłuższy czas mogą wywołać nudności, wymioty, otępienie i kurcze.


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Napar
2 łyżeczki szałwii zalać 200 ml wrzącej wody. Odstawić do zaparzenia pod przykryciem na 20 minut. Odcedzić. Pić 2 x dziennie po 1 szklance w przypadku nadmiernej potliwości lub 4x dziennie po 100 ml przy nieżycie przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Można wykorzystać do płukania jamy ustnej (co 2 godziny).

Wywar
2 łyżeczki szałwii zalać 200 ml wrzącej wody. Odstawić do zaparzenia pod przykryciem na 20 minut. Odcedzić. Doprowadzić do wrzenia i schłodzić. Używać do okładów skórnych na rany, ropnie, czyraki, zapalenia bakteryjne i jako płukanki przy chorobach bakteryjnych narządów płciowych.

Nalewka
100 g ziela szałwii zalać 300 ml alkoholu 50%. Odstawić do maceracji na 14 dni. Po upływie dwóch tygodni przefiltrować, zlać do butelki. Pić 1-3 x dziennie po 1 łyżce na 100 ml wody jako środka do płukanek i okładów zewnętrznych. W postaci nierozcieńczonej do smarowania bezpośrednio na afty, owrzodzenia, ropnie, miejsca ukąszeń przez owady.


Mieszanki ziołowe

Na pleśniawkę
25 g ziela szałwii wymieszać z 50 g liści orzecha, 50 g kłącza pięciornika i 25 g kwiatu nagietka. 2 łyżeczki mieszanki zalać 200 ml ciepłej wody i doprowadzić do wrzenia. Gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Odstawić do zaparzenia na kolejne 10 minut, po czym przefiltrować. Używać jako płukanki co dwie godziny. Trzymać w ustach przez 2-3 minuty.

Na paradontozę
50 g liścia szałwi wymieszać z 50 g liści orzech włoskiego, 50 g kory dębu, 50 g kłącza wężownika, 25 g ziela dziurawca i 25 g ziela macierzanki. 2 łyżeczki mieszanki zalać 200 ml ciepłej wody i doprowadzić do wrzenia. Zestawić z ognia bez gotowania. Parzyć pod przykryciem 10 minut, odcedzić. Plukać jamę ustną i gardło kilkukrotnie w ciągu dnia, najlepiej po jedzeniu.