CENTURIA POSPOLITA ZIELE

CENTURIA POSPOLITA
(Centaurium erythraea)

ang. common centaury;
hiszp. centáurea menor;
niem. Echte Tausendgüldenkraut;
fran. Petite-centaurée commune;
ros. Золототы́сячник обыкнове́нный;


Tysiącznik, w przeszłości nazywany również czerwieńcem i żółcią ziemną, jest dwuletnią rośliną z rodziny goryczkowych typową dla obszarów środkowej i południowej Europy, Azji oraz Ameryki Północnej. Występuje na terenie całej Polski - porasta piaszczyste, ubogie w wapń gleby typowe dla przydrożnych rowów, łąk, zarośli oraz pastwisk i nieużytków, rzadko jednak tworzy większe skupiska. Objęty jest częściową ochroną, dlatego do potrzeb zielarstwa stosuje się surowiec pochodzący z upraw. Wyróżnia się kwiatami o intensywnie różowej barwie osadzonymi na prostej, nierozgałęzionej łodydze o wysokości dochodzącej do 50 cm.


SUROWIEC: ziele centurii (herba centaurii)

Zawiera ok. 5% glikozydów, flawonoidy, fenolokwasy, fitosterole, kumaryny, alkaloidy, olejki eteryczne oraz duże ilości magnezu i innych soli mineralnych. Wyróżnia się gorzkim smakiem, dlatego w medycynie tradycyjnej uważane było za szczególnie przydatne w leczeniu chorób układu trawiennego.


DZIAŁANIE

Ziele centurii pobudza wydzielanie śliny oraz soków trawiennych (żołądkowego, jelitowego, trzustkowego oraz żółci w drogach żółciowych), dzięki czemu przyspiesza procesy przemiany materii. Pobudza trawienie, ułatwia wchłanianie składników pokarmowych oraz pozytywnie wpływa na kondycję psychiczną. W zestawieniu z innymi ziołami doskonale sprawdza się jako środek wspomagający odtruwanie organizmu. Ponadto wykazuje właściwości przeciwgorączkowe i antymalaryczne.


ZASTOSOWANIE

Medycyna tradycyjna zaleca stosowanie centurii przy zaburzeniach trawienia, w braku łaknienia (na pobudzenie apetytu) oraz przy nadkwasocie, wzdęciach i zgadze spowodowanych zbyt długim zaleganiem treści pokarmowych w układzie trawiennym. Można spożywać pomocniczo w kamicy żółciowej, w nadciśnieniu oraz chorobie malarycznej. Bywa zalecany osobom w okresie rekonwalescencji po ciężkich chorobach wyniszczających organizm jako środek ogólnie wzmacniający. W niektórych społecznościach centurię stosuje się jako środek przeciwko robakom, choć głównie ze względu na jej właściwości przeczyszczające, a nie przeciwpasożytnicze. Ponadto tysiącznik wykorzystuje się również do aromatyzowania win, nalewek, likierów i wódek dla nadania im gorzkiego posmaku.


PRZECIWWSKAZANIA

Nie należy przekraczać zalecanej dawki (2 g dziennie) ze względu na możliwość wystąpienia bólu żołądka, nudności, a nawet wymiotów. Spożywanie naparów z ziela centurii odradza się w chorobach wrzodowych żołądka i dwunastnicy. Nie zaleca się podawania dzieciom poniżej 12 roku życia.   Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa nie zaleca się stosowania w ciąży i okresie karmienia piersią.  W razie wystąpienia niepożądanych objawów należy zasięgnąć porady lekarza.


SPOSÓB PRZECHOWYWANIA

Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła i wilgoci.


PRZYKŁADOWE FORMY ZASTOSOWANIA

Odwar
1 łyżkę ziela zalać 250 ml letniej wody, wymieszać i podgrzewać do zagotowania. Gotować pod przykryciem 3 minuty, następnie odstawić na 15 minut do naciągnięcia. Pić 1 łyżkę schłodzonego odwaru na 30-60 minut przed jedzeniem na przywrócenie apetytu i wzmocnienie organizmu.

Napar
1 łyżeczkę ziela (ok. 2 g) zalać szklanką wrzątku i pozostawić pod przykryciem na 10-15 minut. Schłodzić, odcedzić i pić przez cały dzień małymi porcjami.

Nalewka
Pół szklanki ziela (ok. 30 g) zalać 400 ml wódki. Pozostawić w ciemnym miejscu na 14 dni, po czym odcedzić i przelać do ciemnej butelki. Pić 2-3 razy w ciągu dnia po 1 łyżeczce na pobudzenie apetytu, w zaburzeniach trawienia oraz zastojach żółci.


Mieszanki ziołowe

Na nerwicę
20 ml nalewki z centurii wymieszać z 20 ml nalewki z jemioły i 20 ml nalewki z glistnika. Spożywać 3 razy dziennie po 1 łyżeczce w stanach wzmożonego zdenerwowania, nerwicach, histerii, napadach lękowych oraz przy nadciśnieniu. Nalewka łagodzi wewnętrzny niepokój, obniża podwyższone ciśnienie krwi i działa ogólnie uspokajająco.

Na zapalenie przewodu pokarmowego
50 ml naparu z ziela centurii wymieszać z 100 ml odwaru z korzenia babki. Pić 3-4 razy dziennie po pół szklanki przy zgadze, zaparciach, niestrawności i w nieżycie jelit.