Pokrzywa zwyczajna - liść pokrzywy
Opis
Pokrzywa zwyczajna - liść pokrzywy
(Urtica dioica)
ang. common nettle, stinging nettle;
hiszp. ortiga mayor;
niem. Große Brennnessel;
fran. ortie comunne;
ros. рапи́ва двудо́мная;
Pokrzywa zwyczajna to jedna z najszybciej rozpoznawalnych i najlepiej znanych roślin leczniczych. Człowiekowi towarzyszy od tysiącleci, porastając bezpośrednie sąsiedztwa ludzkich domostw, pól uprawnych i pastwisk. Uważana za roślinę o przymiotach magicznych, przez plemiona słowiańskie wykorzystywana była zarówno do odczyniania złych uroków, jak i do celów leczniczych – spożywanie młodych liści zapobiegać miało m.in. wiosennemu osłabieniu, zaś podanie jako składnik paszy -chronić zwierzęta przed pomorem. Korzystne dla zdrowia właściwości pokrzywy wymieniał sam Hipokrates, z upodobaniem u swoich pacjentów stosowała ją również św. Hildegarda. Niestety podczas kontaktu z naziemnymi częściami rośliny należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ łodygi i liście pokrzywy pokryte są gęstą siecią kłujących włosków zawierających histaminę, kwas mrówkowy i krzemionkę, które w zetknięciu ze skórą powodują ostry odczyn zapalny i bolesne oparzenia.
Co to jest pokrzywa zwyczajna? Opis rośliny – informacje ogólne
Pokrzywa zwyczajna z rodziny pokrzywowatych występuje powszechnie na całym świecie porastając obszary pozostające pod wpływem klimatu umiarkowanego. Wywodzi się prawdopodobnie z kontynentalnej Europy, skąd zawleczona została do Azji Środkowej, północnej Afryki i obu Ameryk. Współcześnie spotkać ją można nawet na Grenlandii oraz w Himalajach, gdzie zasięgiem przekracza wysokość 4000 m n.p.m. W Polsce zdecydowanie preferuje obszary nizinne. Zaliczana jest do gatunków o znacznej zmienności fenotypowej – w zależności od siedliska i lokalnych warunków bytowych może różnić się wielkością, kształtem liści, wyglądem kwiatostanów czy gęstością owłosienia. W stanie naturalnym zazwyczaj występuje na łąkach, świetlistych polanach, obrzeżach lasów i przy drogach oraz w pobliżu zbiorników wodnych, ale spotkać ją można również w miastach – na trawnikach, nieużytkach i wysypiskach, gdzie świetnie radzi sobie jako roślina ruderalna. Do celów leczniczych zaleca się pozyskiwanie surowca z obszarów czystych środowiskowo.
Surowiec zielarski:
liść pokrzywy zwyczajnej (folium urticae dioicae) 100%
Skład liści pokrzywy
W skład pokrzywy wchodzą: acetofenon, acetylocholina, aglutynina, alkaloidy, liczne kwasy organiczne (m.in. masłowy, kawowy, mrówkowy, bursztynowy, octowy, szczawiowy i fosforowy), chlorofil, cholina, folacyna, histamina oraz flawonoidy, sterole i terpeny. Ponadto liść pokrzywy obfituje w witaminy (A, C, E i K), cukry (fruktozę, glukozę i maltozę), karoten, taniny oraz minerały, głównie wapń, magnez, żelazo i krzem.
Właściwości liści pokrzywy
Liść pokrzywy po wysuszeniu przybiera ciemnozieloną barwę. Ze względu na obecność znacznych ilości kwasu mrówkowego, histaminy i serotoniny, surowiec nawet po wysuszeniu może wywoływać delikatne pieczenie skóry. Nie ma to wpływu na bezpieczeństwo doustnego stosowania wyciągów z pokrzywy.
Działanie liści pokrzywy
Medycyna ludowa uznaje liść pokrzywy zwyczajnej i pozostałych odmian rośliny za środek o działaniu silnie moczopędnym. Wyciągi wodne z pokrzywy odtruwają organizm, wspomagają jego detoksykację, usuwają nadmiar kwasu moczowego ze stawów (jednej z przyczyn bolesności i obrzęków towarzyszących chorobom reumatycznym i metabolicznym) oraz przeciwdziałają pojawianiu się obrzęków i opuchlizn. Odbarczają tym samym serce korzystnie oddziałując na cały układ krążenia oraz wspomagając działanie leków na nadciśnienie. Ponadto substancje czynne obecne w pokrzywie wykazują właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Hamują potencjalny rozwój infekcji i stanów zapalnych zarówno wewnątrz organizmu, jak i na zewnątrz (mogą być stosowane do przemywania ciała jako antyseptyk). Działają powlekająco na błony śluzowe żołądka i jelit chroniąc je przed chorobą wrzodową, jak również przynoszą ulgę w nieżycie tych narządów. Wspierają wydzielanie żółci i udrażniają przewody żółciowe aktywując procesy trawienne. Dzięki bogactwu witamin i minerałów uzupełniają potencjalne niedobory substancji odżywczych, wzmacniają ogólną odporność organizmu i znajdują zastosowanie jako naturalne kosmetyki ziołowe do pielęgnacji włosów, skóry i paznokci..
Zastosowanie liści pokrzywy
Liść pokrzywy w ziołolecznictwie
Liść pokrzywy na układ moczowy i detoksykację
Pokrzywa zwyczajna w medycynie ludowej uznawane jest za akwaretyk, czyli surowiec o działaniu moczopędnym. Substancje czynne obecne w zielu pokrzywy zwyczajnej działają dwutorowo: wzmagają diurezę (proces wydzielania moczu) i jednocześnie przeciwdziałają rozwijaniu się stanów zapalnych w obrębie pęcherza i nerek. Chronią narządy układu moczowego przed osadzaniem złogów, a w przypadku wystąpienia kamicy nerkowej przyspieszają proces wydalania osadów. Przyspieszają proces detoksykacji wspomagając usuwanie trucizn zalegających w organizmie, a w szczególności obniżają poziom mocznika i chlorku sodu. Zalecane są w profilaktyce i leczeniu takich schorzeń jak skąpomocz, kamica nerkowa, zapalenia i infekcje pęcherza i nerek oraz wszelkiego rodzaju obrzęki.
Liść pokrzywy na nadciśnienie
Ekstrakty z ziela pokrzywy zwyczajnej znajdują zastosowanie w profilaktyce chorób układu krążenia, w tym w szczególności – nadciśnienia tętniczego. Poprzez działanie odwadniające redukują ilość wody zalegającej w organizmie, zmniejszają opuchlizny i obrzęki, a tym samym obarczają przeciążone serce ułatwiając przetaczanie krwi w obrębie tkanek. Jak wykazały badania, regularne spożywanie wyciągów z pokrzywy obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi zmniejszając ryzyko wystąpienia miażdżycy naczyń krwionośnych i choroby wieńcowej. Ponadto pokrzywa zapobiega agregacji (zlepianiu) płytek krwi, dzięki czemu przeciwdziała tworzeniu się skrzeplin odpowiedzialnych za występowanie udarów niedokrwiennych mózgu i zwałów serca. Z racji wymienionych właściwości może być stosowana pomocniczo w łagodzeniu objawów zakrzepicy oraz profilaktyce zatorów płuc.
Liść pokrzywy na prostatę
Substancje czynne obecne w zielu pokrzywy przynoszą wyraźną ulgę mężczyznom cierpiącym na przerost gruczołu krokowego. Pomagają oddać mocz, wzmacniają jego strumień oraz łagodzą dolegliwości bólowe towarzyszące opróżnianiu pęcherza moczowego. Ograniczają częstotliwość wizyt w toalecie, czym podnoszą komfort codziennego życia. Ponadto pomagają uregulować poziom testosteronu we krwi. Preparaty na bazie ziela pokrzywy zalecane są przez medycynę naturalną pomocniczo w terapii nowotworów prostaty oraz dla złagodzenia przykrych skutków andropauzy.
Liść pokrzywy na żołądek i drogi żółciowe
Liść pokrzywy zwyczajnej ogólnie korzystnie wpływa na metabolizm. Poprawia trawienie, wzmaga apetyt, chroni błony śluzowe żołądka i dwunastnicy przed podrażnieniami i rozwojem stanów zapalnych, które nieleczone mogą powodować pojawienie się wrzodów. Zawarte w nim substancje czynne rozszerzają drogi żółciowe i działają przeciwskurczowo, dlatego spożywanie wyciągów z pokrzywy zalecane jest w kamicy żółciowej oraz przestojach żółci i chorobach wątroby. Jednocześnie przeciwzapalne właściwości ziela pokrzywy łagodzą objawy infekcji toczących się w obrębie jelit – hamują biegunki, przeciwdziałają bolesnym kolkom odczuwanym jako typowy „skręt kiszek” oraz nudnościom i wymiotom towarzyszącym zazwyczaj nieżytowi żołądka.
Liść pokrzywy na włosy, skórę i paznokcie
Dzięki wysokiej zawartości witamin i mikroelementów, wyciągi z ziela pokrzywy korzystnie oddziałują na kondycję włosów, skóry i paznokci. Pokrzywa wzmacnia cebulki włosów, przeciwdziała wypadaniu włosów i przyspiesza ich porost, a równocześnie reguluje wydzielanie gruczołów łojowych zapobiegając zbyt szybkiemu przetłuszczaniu się włosów i nadmiernemu łuszczeniu naskórka. Wzmacnia również paznokcie, dzięki czemu płytki stają się mniej łamliwe i tracą tendencję do rozdwajania się. Przeciwzapalne, antybakteryjne i ściągające właściwości ziela pokrzywy znajdują zastosowanie w leczeniu chorób skórnych takich jak trądzik, atopowe zapalenie skóry, egzema oraz różnego rodzaju wysypki na tle alergicznym, okazują się również pomocne w łagodzeniu skutków grzybicy paznokci i skóry. Zmniejszają skłonność do tworzenia się aft czy nowych wyprysków. Wyciągi z ziela pokrzywy pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu oraz poprawiają mikrokrążenie skórne, dzięki czemu redukują zmarszczki, zmniejszają opuchlizny i obrzęki, a jednocześnie wizualnie „odmładzają” cerę.
Przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do stosowania wyciągów z pokrzywy są choroby nerek przebiegające z ciężką niewydolnością tego narządu oraz zaawansowana cukrzyca.
Interakcje - działania niepożądane - skutki uboczne
Należy ściśle przestrzegać zalecanego dawkowania, ponieważ spożycie nadmiernych ilości wyciągu z pokrzywy może prowadzić do odwodnienia organizmu, a w dalszej konsekwencji, do niedoboru minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania tkanek ze względu na ich wzmożone wydalanie wraz z moczem.
Sposób przechowywania
Zaleca się przechowywanie surowca w przewiewnej, papierowej torebce lub szklanym naczyniu, w miejscu zacienionym, suchym, wolnym od obcych zapachów oraz niedostępnym dla dzieci.
Dawkowanie i przykładowe sposoby użycia liści pokrzywy
Odwar z liści pokrzywy
2 łyżeczki liści pokrzywy zalać 200 ml chłodnej wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować 5 minut, po czym zaparzać przez 5-10 minut pod przykryciem. Następnie odcedzić. Stosować przez 2 tygodnie, po czym zrobić 2 tygodnie przerwy w kuracji. Zawiera więcej krzemionki niż napar.
Napar z liści pokrzywy
1-2 łyżeczki liści pokrzywy zalać 200 ml wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Odcedzić. Pić po pół szklanki 4 razy dziennie. Stosować przez 2 tygodnie, po czym zrobić 2 tygodnie przerwy w kuracji. Po schłodzeniu napar można wykorzystać jako płukankę do włosów oraz jako tonik oczyszczający do twarzy.
Olejek z liści pokrzywy
50 g liści pokrzywy zalać 150 ml ciepłej oliwy z oliwek (koniecznie z pierwszego tłoczenia). Odstawić do naciągnięcia na 2 tygodnie. Przefiltrować i zlać do butelki. Używać zewnętrznie do nacierania zmian skórnych (na tle łuszczycowym, na suche wypryski), jako środka nawilżającego i odkażającego. Można też spożywać jako dodatek spożywczy (1 łyżeczka dziennie) wspomagająco w leczeniu przerostu gruczołu krokowego i hiperandrogenizmu.
Mieszanki ziołowe z liściem pokrzywy
Napar z pokrzywy na nadciśnienie
75 g ziela lub liści pokrzywy wymieszać ze 50 g liści mniszka lekarskiego, 25 g ziaren czarnuszki (najlepiej mielonych), 25 g kwiatów arniki i 25 g korzenia arcydzięgla. 1 łyżeczkę mieszanki zalać 200 ml chłodnej wody, zagotować i zaparzać pod przykryciem przez 30 minut. Przecedzić. Pić 2 x dziennie po 1 szklance. Po miesiącu kuracji stosować jeden miesiąc przerwy.
Napar z pokrzywy na złamanie kości
100 g liści pokrzywy wymieszać ze 100 g rdestu ptasiego, ziela skrzypu, ziela drapacza, 50 g liści orzecha włoskiego, 50 g poziewnika, 50 g miodunki i 10 g mięty pieprzowej. 2 łyżki ziół zalać 500 ml wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Odcedzić. Pić w podziale na mniejsze porcje 3-4 razy dziennie.
Bibliografia
Farmakopea Polska
Phytochemistry and pharmacologic properties of Urtica dioica
Stinging nettle
Urtica spp.: Ordinary Plants with Extraordinary Properties
Dane techniczne
Nazwa polska | Pokrzywa zwyczajna |
Nazwa łacińska | Urtica dioica |
Skład | 100% pokrzywy |
Rodzaj surowca | liść |
Postać | cięty |
Frakcja | 0,3-0,8 cm |
Wskazania | choroby układu moczowego, nieżyt żołądka, anemia |
Do użytku | wewnętrznego i zewnętrznego |
Zbiór | z upraw konwencjonalnych / ze stanu naturalnego |
Miejsce pochodzenia | Podlasie |
Kraj pochodzenia | Polska |
Podmiot odpowiedzialny | Aromatika Adam Iwańczuk |